Một nhà ngoại giao cấp cao của Hoa Kỳ tuyên bố Việt Nam phải đạt được “tiến bộ có thể chứng minh được” về nhân quyền trong những tháng sắp tới, nêu muốn thắt chặt bang giao với Hoa Kỳ, một nước cựu thù thời chiến. 
Trong một cuộc phỏng vấn đặc biệt với đài VOA, phó trợ lý bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ đặc trách về Dân chủ, Nhân quyền và Lao động, ông Scott Busby cho biết ông đã nhấn mạnh đến tầm quan trọng của nhân quyền với các giới chức Việt Nam nhân chuyến đi đến Việt Nam vào tuần trước.
Ông Busby đã đi thăm Việt Nam từ ngày 29 tháng 10 đến ngày 2 tháng 11, đến Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh để gặp các đại diện chính phủ và các tổ chức xã hội dân sự Việt Nam.

Hoa Kỳ kêu gọi hành động

Trong một cuộc phỏng vấn hôm thứ tư, ông Busby tuyên bố Hoa Kỳ cần Việt Nam cho thấy các dấu hiệu tiến bộ về nhân quyền trong “kỳ hạn ngắn.”

Ông nói: “Các dấu hiện đó gồm việc phóng thích một số người đã bị bắt giữ hay bỏ tù vì thực thi một cách ôn hòa quyền tự do phát biểu của họ; ký tên, chấp nhận và thực thi công ước chống tra tấn, bãi bỏ mọi hạn chế đối với Internet, cải thiện tình trạng tự do tôn giáo, và cho phép xã hội dân sự hoạt động một cách tự do.”

Ông Busby nói ông cũng “rất phấn khởi thấy Việt Nam bắt đầu hợp tác với 4 nhân viên điều tra về nhân quyền quốc tế do Hội đồng Nhân quyên Liên Hiệp Quốc ở Geneva bổ nhiệm.

Ðại sứ quán ở Washington của chính phủ Việt Nam không đưa ra lời bình về các cuộc thảo luận với ông Busby khi được đài VOA liên lạc.

Lập trường của Việt Nam

Chủ tịch nuớc Việt Nam Trương Tấn sang mới đây tuyên bố chính phủ của ông đã tiến hành “các nỗ lực liên tục để bảo vệ và quảng bá nhân quyền.” Ông đưa ra nhận định này trong chuyến thăm lịch sử Tòa Bạch Ốc và gặp Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama vào ngày 25 tháng 7 vừa qua.

Cuộc họp này mang lại vinh dự cho ông Sang là nhà lãnh đạo thứ nhì của Việt Nam mở các cuộc hội đàm với một vị tổng thống của Hoa Kỳ ở Washington kể từ khi hai nước cựu thù bình thường hóa bang giao vào năm 1995.

Ông Sang nói Việt Nam và Hoa Kỳ vẫn có những bất đồng về nhân quyền và đã mở các cuộc “thảo luận thẳng thắn, cởi mở” về vấn đề này.

Một số nhà lập pháp Hoa Kỳ và các tổ chức nhân quyền tố cáo chính phủ Việt Nam là tăng cường đàn áp những người bất đồng chính kiến và các nhân vật tôn giáo trong những năm gần đây.

Tập trung vào những vụ bắt giữ

Ông Busby nói bắt bớ và xách nhiễu những người Việt hoạt động xã hội là một “đề tài chủ yếu” của các cuộc họp của ông với các giới chức chính phủ.

Ông nói: “Quả thực họ có chia sẻ một số thông tin về người nào bị bắt, người nào bị câu lưu và vì sao họ bị câu lưu. Tôi có thể nói rằng, nói chung, các giới chức chính phủ mô tả tất cả các hành động là các nỗ lực thực thi luật pháp và để bảo vệ an ninh quốc gia.”

Ông nói bảo vệ công tác của các nhóm hoạt động xã hội dân sự Việt Nam là một ưu tiên cao đối với Washington.

“Chúng tôi nhấn mạnh với chính phủ đến tầm quan trọng của các hoạt động mà xã hội dân sự tham gia, cho dù là thủ tục tôn giáo, thực thi quyền tự do phát biểu, làm việc về các vấn đề nhân quyền, hay tổ chức các sinh hoạt nhân đạo. Chúng tôi đã nói rõ sự tôn trọng chúng tôi dành cho các sinh hoạt này. Chúng tôi cũng cung cấp một số hỗ trợ về chương trình cho xã hội dân sự nữa, tuy tôi không thể đi vào chi tiết.”

Tiếp xúc với các nhà hoạt động Việt Nam

Ông Busby cho biết ông đã gặp rất nhiều thành viên của xã hội dân sự và có ấn tượng mạnh về điều ông gọi là “nhiệt tình, sự lạc quan, và lòng can đảm” trước các hạn chế của chính phủ.   

Ông Busby nói những hạn chế đó đã tác động đến cách thức ông tiến hành các cuộc gặp.

“Ta phải tiến hành rất cẩn thận. Chính phủ không cho phép xã hội dân sự được làm tất cả những gì họ muốn. Và quả thực đã có một số cá nhân không có khả năng gặp tôi vì những hạn chế đó. Chúng tôi không thông báo cho chính phủ chúng tôi đi gặp ai. Chúng tôi cứ tìm cách gặp bất cứ ai sẵn sàng gặp chúng tôi.”

Một blogger vừa gặp giới chức Hoa Kỳ này ở thành phố Hồ Chí Minh hôm thứ sáu là ông Phạm Chí Dũng. Nói chuyện qua điện thoại với đài VOA, ông Phạm nói ông đã tìm cách giúp ông Busby hiểu được những gì mà ông và các nhà hoạt động khác muốn đạt được.

Các mục tiêu của phong trào nhân quyền

“Mục tiêu chính của xã hội dân sự ở Việt Nam là giúp giải quyết các vấn đề xã hội, kinh tế và chính trị. “Xã hội dân sự” giúp nêu lên những mối quan tâm có liên quan đến chủ quyền đất nước, đến quyền cơ bản của con người, quyền sở hữu đất của nông dân và các quyền hợp pháp của công nhân cũng như những mối quan ngại của họ về tham nhũng.”

Ông Phạm nói những người muốn giúp các nhà hoạt động Việt Nam nên thận trọng về hình thức hỗ trợ mà họ cung cấp:

“Xã hội dân sự Việt Nam không muốn sự hỗ trợ tài chính của Hoa Kỳ hay bất cứ nước ngoài nào, mà chỉ muốn sự hỗ trợ tinh thần dành cho các hoạt động có liên quan đến xã hội dân sự như thiết lập các diễn đàn dân sự hay văn hóa dân sự cả trên mạng lẫn bên ngoài. Nếu chúng tôi được hỗ trợ tài chính, chúng tôi sẽ bị cáo buộc là nhận tiền của nưóc ngoài với mục đích lật đổ chính quyền.”

Ðiển hình Miến Ðiện

Ông Phạm cho hay ông đã nói với ông Busby rằng Miến Ðiện là mẫu mực tốt nhất trong khu vực để Việt Nam noi theo về mặt phát triển dân chủ. Một chính phủ dân sự Miến Ðiện đã lên nắm quyền vào năm 2011, chấm dứt mấy chục năm quân trị và đề xuất các cải cách chính trị đã thu phục được hậu thuẫn ngày càng tăng từ phương Tây.

Ông Busby nói ông đã bàn về Miến Ðiện như một mô thức chuyển đổi từ một xã hội độc tài qua dân chủ.

“Tôi không nhớ đã thảo luận vấn đề này như một mô hình tốt nhất, bởi vì có những ví dụ khác như Indonesia mà tôi nghĩ có thể noi theo. Chúng tôi có bàn về các diễn biến tích cực ở Miến Ðiện và những gì có thể học hỏi được từ cách thức có thể áp dụng cho Việt Nam.”

Sự hợp tác với Liên Hiệp Quốc

Ông Busby cho biết các giới chức Việt Nam cũng hứa sẽ đi thăm một trong các thanh tra của Liên Hiệp Quốc mà ông khuyến khích họ nên phối hợp: đó là Báo cáo viên Ðặc biệt trong lãnh vực quyền văn hóa Farida Shaheed của Pakistan.

Ba thanh tra khác gồm Báo cáo viên Ðặc biệt về quyền tự do tư tưởng và phát biểu Frank La Rue của Guatemala, Báo cáo viên Ðặc biệt về quyền tự do hội họp và lập hội Maina Kiai của Kenya, va Báo cáo viên Ðặc biệt về sự độc lập của các thẩm phán và luật sư Grabriela Knaul của Brazil.

Việt Nam đang theo đuổi một chiếc ghế trong Hội đồng Nhân quyền gồm 47 thành viên trong một cuộc biểu quyết tại Ðại Hội đồng Liên Hiệp Quốc vào ngày 12 tháng 11 này.

Nhà ngoại giao Hoa Kỳ cho hay chính phủ Việt Nam đã nói với ông rằng họ muốn có sự ủng hộ của Hoa Kỳ cho việc ứng cử của họ. Nhưng ông nói Washington không tiết lộ trước sẽ biểu quyết ra sao về những vấn đề như vậy.

Các tiết mục khác trong nghị trình

Về các vấn đề khác, ông Busby nói Việt Nam “tái khẳng định sự cam kết” đối với việc tham gia công ước Liên Hiệp Quốc chống lại việc tra tấn.

Ông Busby cũng hỏi các giới chức và các nhà hoạt động về sắc lệnh tháng 9 hạn chế việc truy cập Internet. Ông nói ông được biết là luật này còn “đang trong quá trình áp dụng” và không biết về trường hợp nào luật đã được áp dụng cho đến nay.

Trong lãnh vực tự do tôn giáo, nhà ngoại giao Hoa Kỳ nói ông đã hối thúc Việt Nam tăng tốc tiến trình đăng ký các nhà thờ trên khắp nước.

Ông Busby nói ông hy vọng trở lại Việt Nam vào năm tới.

Ghi chú: Ông Busby nói về cuộc gặp gỡ ông Phạm Chí Dũng sau khi blogger này của Việt Nam kể lại về cuộc gặp này trong một bài phỏng vấn trước đây với ban Việt ngữ. Ông Busby không cho biết chi tiết về những cuộc họp mà ông đã thực hiện với các nhà hoạt động khác ở Việt Nam.

07/11/2013