Bình luận báo chí tây phương: Trong bài phân tích mang tựa đề “Trung Cộng, (siêu) cường cưỡng bức”, thông tín viên nhật báo Le Monde tại Bắc Kinh nhận định, nền kinh tế thứ nhì thế giới và có ngân sách quốc phòng cũng thứ nhì thế giới, Trung Cộng của Tập Cận Bình đang ở thế tiến công.

Trực thăng bay theo đội hình trên bầu trời Bắc Kinh, chuẩn bị lễ kỷ niệm kết thúc Đệ nhị Thế chiến, 12/06/2015. (ảnh: REUTERS/Stringer)

Từ dự án “Con đường tơ lụa”, nhằm trang bị cơ sở hạ tầng cho Đông Nam Á và Trung Á, những món tín dụng khổng lồ hứa hẹn cho các nước châu Phi và châu Mỹ la-tinh, cho đến việc thành lập các định chế cạnh tranh như Ngân hàng Đầu tư Cơ sở hạ tầng Châu Á (AIIB), Trung Cộng đang cấp tốc tiến hành sách lược ngoại giao kinh tế với nhiều mục tiêu chiến lược khác nhau. Cùng với việc tăng tốc hiện đại hóa quân sự, và chủ nghĩa đại quốc trắng trợn tại Biển Đông, sự tả xung hữu đột này khiến người ta phải đặt ra câu hỏi, siêu cường Trung Cộng mang lại được những gì.

Sách Trắng quốc phòng của Bắc Kinh hồi cuối tháng Năm mới đây đã thẳng thừng nêu ra trung tâm các quan ngại là “an toàn của các lợi ích viễn hải về năng lượng và nguồn lợi thiên nhiên, các tuyến đường hàng hải chiến lược, cũng như các định chế, con người và tài sản ở ngoại quốc”. Le Monde cho rằng, sức bật kinh tế vừa là cái cớ vừa là sự cần thiết cho sự bành trướng trên biển đã được lập trình.

Trong Hội nghị trung ương về đối ngoại hôm 28 và 29/11/2014, Tập Cận Bình đã nêu ra điều mà nhà nghiên cứu Timothy Heath của Jamestown Foundation mô tả là một “chiến lược cất cánh thực sự của siêu cường Trung Cộng”. Bắc Kinh, thông qua các chính sách kinh tế “hy vọng làm cho số phận của các quốc gia mới nổi dậy và thịnh vượng ở châu Á – đang ngày càng tăng lên – phải lệ thuộc vào Trung Cộng với tư cách đại cường. Đồng thời khiến Hoa Kỳ phải đứng bên lề trong tương lai khu vực”.

Đạt mục tiêu bất chấp luật pháp và đạo đức

Bắc Kinh đặt mục tiêu khá xa : hải quân Trung Cộng với mỗi một tàu sân bay, không có căn cứ quân sự nào ở nước ngoài. Djibouti có thể là nước đầu tiên cho Trung Cộng đặt căn cứ – việc tham gia chống hải tặc ở vùng vịnh Aden được phương Tây cho là tích cực. Khả năng khác là các hải cảng Trung Cộng xây dựng, như ở Sri Lanka – hiện đang có phong trào bài Hoa, và Pakistan, nơi các dự án đầu tư khổng lồ của Trung Cộng đòi hỏi các điều kiện an ninh vững vàng.

Không thành lập một khối riêng, không dùng quân đội xâm lăng một nước khác, siêu cường Trung Cộng, theo Le Monde, sẽ linh hoạt, gia trưởng và thực dụng. Tuy nhiên Bắc Kinh rất xuất sắc trong việc sử dụng vũ khí áp bức về kinh tế. Các vụ bắt bí trong thương mại, đầu tư và du lịch rất nhiều lần đã được tung ra để ép các nước châu Á (Nhật Bản, Philippines) và châu Âu (đối với Pháp, sau những cuộc biểu tình ủng hộ Tây Tạng năm 2008 và với Na Uy sau khi giải Nobel hòa bình được trao cho ông Lưu Hiểu Ba năm 2011).

Le Monde nhận định, đã hẳn trừng phạt kinh tế thường được các cường quốc phương Tây sử dụng, đối với Nga, Syria, hay Trung Cộng sau vụ thảm sát Thiên An Môn. Tuy nhiên các biện pháp đôi khi bị cho là mị dân này vẫn làm dấy lên những tranh luận, và cách tiến hành tương đối minh bạch. Còn với Trung Cộng thì không hề : Nhà nước công an chưa bao giờ đặt ra câu hỏi về giới hạn pháp luật và đạo đức cho hành động của họ. Bắc Kinh chỉ quan tâm đến kết quả, từ việc quản thúc các nhà tranh đấu, ngăn cản các nhà báo làm việc cho đến đóng cửa một tổ chức phi chính phủ.

Chủ nghĩa xã hội theo kiểu Trung Cộng : Duy trì quyền hành độc đảng

Theo tờ báo, tranh luận xung quanh các hậu quả của chủ nghĩa bành trướng Trung Cộng, về tính chất toàn trị của chế độ này, không phải là không quan trọng. Nhất là khi, như cựu Thủ tướng Úc Kevin Rudd, tác giả bản báo cáo về quan hệ Trung-Mỹ đã đánh giá, rằng hy vọng về dân chủ hóa Trung Cộng nhờ sự trỗi dậy của giai cấp trung lưu và toàn cầu hóa, “chỉ là hoang tưởng”.

Ông Rudd viết : “Tập Cận Bình không cảm thấy rằng khi vừa dấn sâu vào cải cách thị trường để đạt được mục tiêu, đồng thời áp đặt thêm những hạn chế về tự do chính trị cá nhân, là một nghịch lý. Trên thực tế, ông ta còn coi đây là tinh túy của “mô hình Trung Hoa” trước chủ nghĩa tư bản, trước tự do dân chủ phương Tây, mà ông Tập cho là hoàn toàn không thích hợp với Trung Cộng”.

Là con của một trong “Bát đại nguyên lão”, người đứng đầu Trung Cộng tự coi mình là người cứu rỗi của Đảng Cộng sản nước này, và của những “thành tựu vĩ đại” – phép lạ kinh tế ba thập niên qua. “Giấc mơ Trung Hoa” của ông Tập chỉ có thể thành hiện thực khi đạt được hai “mục tiêu thiên niên kỷ” đã được vạch rõ : tăng gấp đôi tổng sản phẩm nội địa trên đầu người từ 2010 đến 2021, và đưa Trung Cộng thành “nước phát triển” từ nay đến 2049. Và với một đòi hỏi cao hơn, đó là bảo vệ bằng mọi giá “chế độ xã hội chủ nghĩa theo kiểu Trung Cộng” – có nghĩa là duy trì quyền hành độc đảng.

Mục tiêu tối thượng này định ra các hành động của chế độ Bắc Kinh trong đối nội cũng như đối ngoại. Bị ám ảnh “thế lực thù địch” xâm nhập, Trung Cộng truy bức các tổ chức phi chính phủ (NGO) bảo vệ nhân quyền, trong khi các NGO này đóng vai trò điều phối những dự án của các định chế quốc tế tại các nước đang phát triển. Người ta cũng không tin AIIB để lại cho họ một khoảng không gian để hành động.

Ngược lại, hai cột trụ cho tính chính danh của Đảng Cộng sản là dân tộc chủ nghĩa, với một Trung Cộng bất di bất dịch trong vấn đề chủ quyền (thực tế hay viễn mơ) ; và tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ, được tăng cường với việc bành trướng ra khỏi biên giới về mọi phương diện.

Sự tích cực xúc tiến “mô hình Trung Cộng” và nâng cao năng lực kinh tế là cơ sở cho một sự đô hộ mới. Le Monde kết luận, và như vậy thế giới cần phải cân nhắc trước vai trò siêu cường Trung Cộng tương lai, cho một thế giới tốt đẹp hơn hoặc tệ hại hẳn đi.

Chiến thắng tạm thời cho “Cách mạng những cây dù” Hồng Kông

Cũng liên quan đến Trung Cộng nhưng về bầu cử ở Hồng Kông, Le Figaro nhận định : “Hồng Kông, Những Chiếc Dù cuối cùng đã chiến thắng”, khi Quốc hội bác bỏ dự luật gây tranh cãi về cải cách thể thức bầu cử, dự kiến thiết lập một nền “dân chủ” dưới sự kiểm soát của Bắc Kinh.

Tờ báo dẫn lời của giáo sư luật Surya Deva thuộc City University của Hồng Kông, cho rằng đây là chiến thắng của phong trào “Những chiếc dù”. Ông nói : “Các cuộc biểu tình đã không đạt được một nhượng bộ nào, nhưng nay thì Bắc Kinh đã phải chịu đựng thất bại. Cuộc bầu cử này đã vượt ra ngoài Hồng Kông, Đài Loan có thể sẽ noi theo. Các nhà tranh đấu Hoa lục cũng sẽ coi đây là một cú đánh vào chính quyền Bắc Kinh”.

Gary Fong, thành viên ban lãnh đạo Liên đoàn Sinh viên thì lo ngại phản ứng của Bắc Kinh : “Họ sẽ tìm cách đẩy các dân biểu dân chủ ra khỏi cuộc bầu cử kỳ tới”. Một đại diện People Power, một trong những phong trào dân chủ hứa hẹn “một cuộc đình công lớn” và các hành động “bất tuân dân sự” để gây áp lực với Trung Cộng. Còn Hoàng Chi Phong, khuôn mặt lãnh tụ học sinh 18 tuổi thì muốn đưa cuộc tranh luận về hậu 2047, khi thời kỳ “Một đất nước, hai chế độ” chấm dứt.