Lời người post: Trong lúc nước Mỹ đang bị đại dịch virus Vũ Hán lan tràn một cách báo động, số ca nhiễm dịch tăng nhanh và cao nhất từ đầu tháng 3 đến nay (ngày 23/11: 172,300 người nhiễm và 972 người chết)  – . Hiện nước Mỹ như vô chủ sau mùa bầu cử, cả hai đảng Cộng Hòa và Dân Chủ dồn mọi nỗ lực để dành chiếc ghế tổng thống, mặc kệ cho người dân tự chống chọi với cơn đại dịch virus Vũ Hán lan tràn báo động đỏ. Tình trạng xã hội Hoa Kỳ rất hỗn loạn trước/sau bầu cử đã làm cho đại dịch dễ dàng lây nhiễm. Hơn thế nữa, người Mỹ với thói quen tự do cá nhân nên lơ là những quy tắc phòng dịch của trung tâm ý tế toàn quốc (CDC) đưa ra… Do đó đại dịch lây cứ lan thoải mái với cuộc sống vẫn thí mạng đi tới…

Nhớ lại năm xưa ngày 11 /12/1620, những người di dân đầu tiên đến Bắc Mỹ tại Plymouth Rock, gặp phải một mùa đông giá lạnh đầy giông bão. Sau 6 tháng đầu tiên lên đất liền, thời tiết khắc nghiệt và thiếu thốn, cùng với bệnh dịch đã làm cho 46 trong số 102 người chết trước mùa Xuân. Những người sống sót nhờ ăn thịt gà tây hoang và bắp do thổ dân da Đỏ cung cấp. May mắn mùa gặt năm 1621  thành công giúp những  người di dân sống sót nên họ quyết định làm Lễ Tạ Ơn Trời. William Bradford đã tổ chức lễ Thanskgiving đầu tiên vào tháng 11/1621.
Năm nay 2020,  16 ngày trước lễ Thanksgiving, thiên thần sa xuống trần gian nước Mỹ, hai công ty dược phẩm của Mỹ tuyên bố “thành công 95% có hiệu quả thuốc người đại dịch virus Vũ Hán”. Âu đó cũng là một sự trùng hợp của thượng đế ban cho người Mỹ.

1) Tin vui trước giờ tuyệt vọng,

Vào ngày 9/11/2020, trước lễ Thanksgiving 17 ngày, hai công ty dược phẩm hỗn hợp Pfizer của Mỹ và BioNTech của Đức (Pfizer/BioNTech) đã loan báo một tin mừng cho nhân loại là họ đã chế tạo thành công một loại thuốc tiêm ngừa (vaccine) hiệu quả 90% chống lại đại dịch virus Vũ Hán.

Công ty Pfizer/BioNTech loan báo là vaccine đã được thử nghiệm trên 43,500 người tại 6 quốc gia, và không gây ra bất kỳ một phản ứng phụ nào về an toàn lại còn đạt hiệu quả 90%.

Hiện hai Pfizer/BioNTech đang nộp đơn lên FDA (Food and Drug Administration) xin chuẩn nhận khẩn cấp để vaccine này được đưa ra sử dụng vào cuối tháng 11/2020 . Đây là loại một loại vaccine hữu hiệu được kết hợp với các biện pháp chữa trị hiệu quả một cách tốt nhất để đưa con người ra khỏi đại dịch virus Vũ Hán.

Tuy nhiên về vấn đề lưu trữ, vaccine của Pfizer/BioNTech có gặp chút khó khăn là phải được lưu trữ trong điều kiện nhiệt độ âm rất thấp dưới 80C (-80C).

2) Tin vui liên tiếp đến cho nhân loại, sau vui hơn trước,

Một tuần sau, vào ngày 16/11/2020, trước Thanksgiving 10 ngày, công ty Moderna của Mỹ  có trụ sở tại ngoại ô thành phố Boston, tiểu bang Massachusetts công bố bào chế thành công loại vaccine chống virus Vũ Hán đạt hiệu quả cao hơn Pfizer/BioNTech là 95%,  sau khi đã hoàn tất thử nghiệm giai đoạn ba trên 30,000 người tình nguyện. Vaccine của hãng Moderna có ưu điểm hơn Pfizer/BioNTech là dễ dàng lưu trữ, chỉ cần âm 20C (-20C) có thể lưu trữ vaccine đến 6 tháng. Sự việc này làm gia tăng niềm tin vào việc vaccine có thể giúp chấm dứt đại dịch virus Vũ Hán.

Moderna cũng đang đệ đơn lên FDA khẩn cấp chuẩn nhận để ra thị trường cuối táng 11/2020

Những công ty dược phẩm trên đều đi từ một mô thức chế vaccine ngừa đại dịch virus Vũ Hán bằng cách tự phát triển một loại “vaccine RNA” – nghĩa là một phần mã di truyền của virus Vũ Hán được tiêm vào cơ thể con người. Nó sẽ bắt đầu sinh ra các protein của virus, chứ không phải sinh nguyên con virus. Một lượng protein của virus này đủ để kích thích hệ miễn dịch của cơ thể chống lại sự tấn công của virus Vũ Hán, điều này sẽ rèn luyện cơ thể tạo ra cả kháng thể. Và một phần khác của hệ thống miễn dịch được gọi là “tế bào T”  chống lại Virus Vũ Hán.

Vaccine RNA không giống như vaccine thông thường. Nó hoạt động bằng cách đưa vào một chuỗi mRNA (loại phân tử cho tế bào cơ thể người được tiêm nhận biết phải tạo nên những gì) được mã hóa cho một kháng nguyên cụ thể của bệnh, một khi được tạo ra trong cơ thể, kháng nguyên đó sẽ được hệ thống miễn dịch nhận ra và tạo tế bài T chiến đấu với virus Vũ Hán xâm nhập vào cơ thể.

Cả hai sự công bố từ công ty Pfizer/BioNTech và Moderna làm cho nhân loại tràn đầy niềm tin… thoát sợ hãi từ việc lây bệnh càng ngày càng lan tràn, mà còn cứu nền kinh tế của các quốc gia đang phá sản vì đại dịch virus Vũ Hán. 

Dưới đây là sơ đồ giải thích cho chúng ta biết khái niệm là vaccine hoạt động như thế nào?

3) Sự khác biệt giữ hai vaccine của Pfizer- BioNTech và Moderna:

Cả hai loại vaccine chế biến đều sử dụng cùng một cách tiếp cận là tiêm một phần mã RNA di truyền của virus để tạo ra phản ứng miễn dịch cho cơ thể. Về cơ bản cho chúng ta thấy rất giống nhau – khoảng 90% hiệu quả  với vaccine Pfizer/BioNTech, và 95% với Moderna. Cả hai hãng đều cho biết phải tiêm hai lần cách nhau  21 ngày đối với vaccine của Pfizer/BioNTech, và 28 ngày đối với vaccine của Moderna.

Sơ đồ dưới đây cho ta nhìn ra sự tương đồng và  khác biệt giữa hai loại vaccine công bố:

4) Khi nào sẽ có vaccine?

Pfizer/ BioNTech: tin rằng họ sẽ có thể cung cấp 50 triệu liều vaccine cuối năm nay và khoảng 1.3 tỷ liều cuối năm 2021. Vaccine này sẽ chưa được phổ biến rộng rãi cho đến giữa năm 2021.

Moderna: dự kiến rằng có 20 triệu liều có sẵn tại Hoa Kỳ trong cuối năm nay. Công ty hy vọng sẽ có tới 1 tỷ liều có sẵn để sử dụng trên khắp thế giới vào năm tới. Công ty Moderna cũng đang có kế hoạch tìm kiếm sự phê chuẩn ở các quốc gia khác để các nước đó sản xuất.

Như vậy cả hai công ty này chắc chắn sẽ ung cấp vaccine cho 300 triệu người Mỹ đang mong đợi rất sớm.

5) Ai sẽ được tiêm ngừa trước?

Những người phục vụ ở tuyến đầu của ngành y tế đó là nhân viên y tế, kế đến những người có bệnh nền như tiểu đường, cao máu, hoặc đang bị bện gan, tim, phổi v.v… đến những người già trong viện dưỡng lão… và lần lượt theo số lượng sản xuất sẽ tiêm cho mọi người.

6) Hiện nay có bao nhiêu công ty chế vaccine?

Ngoài hai công ty Pfizer/ BioNTech và Moderna đã tuyên bố có vaccine, những công ty tại Mỹ và Anh  đang trên tiến trình thử nghiệm giai đoạn cuối cùng  (phase 3) và có thể công bố trong một vài tháng tới:

Công ty dược phẩm Janssen: Có trụ sở tại Beerse, nước Bỉ  chủ là công ty Johnson & Johnson ở Mỹ
Công ty dược phẩm Novavax: có trụ sở ở Gaithersburg,  tiểu bang Maryland Hoa Kỳ
Đại học Oxford:  nước Anh

7) Bao nhiêu phần trăm dân số cần tiêm ngừa?

Chích ngừa hết 100% dân số trên trái đất là lý tưởng, giới y khoa cho rằng 60-70% dân số trên thế giới cần phải được chích ngừa, vì virus Vũ Hán dẽ dàng lây lan nên cần có biện pháp miễn dịch cộng đồng – nói cách khác là hàng tỷ người cần phải được chích ngừa virus Vũ Hán.

8) Những gì chúng ta chưa biết về vaccine?

Chúng ta vẫn chưa biết khả năng miễn dịch của vaccine virus Vũ hán hiệu nghiệm được bao lâu khi tiêm vào cơ thể con người, một năm phải tiêm mấy lần?  Điều này cần thời gian quan sát sự tấn công của virus Vũ Hán trở lại lúc nào trong năm và những loại vaccine có tác dụng ngừa bệnh trong cơ thể được bao lâu. 

Ví dụ như tiêm ngừa virus flu hằng năm vào tháng 9 trước khi mùa Đông đến, vì virus Flu thường xâm nhập  con người trong mùa Đông-Xuân. Đến tháng 9 năm sau thì chích ngừa flu lại.  Có nghĩa là những nhà y học đã biết được virus Flu đến với con người trong mùa Đông-Xuân hằng năm và thuốc ngừa flu có hiệu nghiệm trong 1 năm.

9) Khi tiêm vaccine virus Vũ Hán có tác dụng phụ nào không?

Theo thử nghiệm giai đoạn ba với hàng mấy chục ngàn người của hai công ty Pfizer / BioNTech và Moderna thì độ an toàn rất cao đến 100%, không gây nên một tác dụng phụ nguy hiểm nào đối với người tình nguyện thử nghiệm. 

Khi tiêm vaccine vào, tình trạng mệt mỏi, nhức đầu và đau nhức cơ thể trong thời gian ngắn đã được ghi nhận  đó là chuyện bình thường như tiêm nhiều loại thuốc chích ngừa khác.

Viết theo James Gallagher / phóng viên Y tế và Khoa học