Mỹ và Việt Nam sẽ còn phải “lên dây cót tinh thần” cho nhau đến khi nào? Bao giờ thì những trở ngại chính sẽ được gạt bỏ để hai quốc gia có thể “nâng cấp” quan hệ song phương lên tầm “đối tác chiến lược” hay “đối tác chiến lược toàn diện” như quan hệ giữa Mỹ với ASEAN hiện nay?

Thật khó nghĩ khác được khi nghe hết toàn bộ YouTube ghi lại buổi giao lưu trực tuyến của Đại sứ Mỹ trên VietnamNet ngày 2/12/2022. Đại Sứ Mỹ tại Việt Nam Knapper “lên dây cót tinh thần” cho những ai quan tâm đến quan hệ ngoại giao Mỹ-Việt. Trước đó, chiều 30/11/2022, những ai theo dõi Hội Nghị Tổng Kết Công Tác Ngoại Giao Vaccine thì khá bất ngờ trước tình cảnh “trống đánh xuôi, kèn thổi ngược” tại Hội Nghị. Phạm Minh Chính chủ tọa diễn đàn, “ghi nhận, biểu dương, đánh giá cao đóng góp của Ngoại Giao vào thành công của kiểm soát đại dịch virus Vũ Hán”. Nhưng rồi mọi người lại thấy, cũng tại Hội Nghị ấy (30/11/2022), lãnh đạo Bộ Công an nhấn mạnh đến “những thành tích” của ngành Công an đã “tổ chức phát hiện, ngăn chặn và xử lý nhiều trường hợp lợi dụng thực hiện ngoại giao vaccine của Việt Nam để lừa đảo, nhiều trường hợp dùng để khuếch trương thanh thế”.

Vai trò của người cầm chịch

Sau các lần “vào cuộc” của Bộ Công An nhà nước CSVN, ngành Ngoại Giao giờ đây đúng là đang bị “đánh” tơi tả. Trong câu đồng giao lâu nay “mồm Tuyên Giáo, áo Ngoại Giao”, hiện thời vế thứ hai có lẽ không còn nữa. “Áo Ngoại Giao” bị lấm đến mức có thể “giặt” không sạch, mà phải thay bằng áo mới. Chúng ta vẫn chưa biết số phận của Phạm Bình Mình (cựu Bộ Trưởng Ngoại Giao), Bùi Thanh Sơn (Bộ Trưởng Ngoại Giao) sẽ ra sao khi mà có tin, ít nhất hàng chục Đại Sứ và các cán bộ cao cấp hàm ngoại giao trong các Cơ Quan đại diện của nước Việt Nam ở ngoại quốc đang nằm trong sổ đen của các cơ quan điều tra. Khỏi phải nêu đích danh nhưng hơn nửa người dân ở Hà Nội lẫn Sài Gòn đều biết, các vị Đại sứ từ Nga, Nhật Bản, Ấn Độ, Mã Lai… có thể sẽ không “hạ cánh an toàn”.  Nói chi đến từ các thủ đô hoa lệ châu Âu và châu Mỹ, ngay từ châu Phi và nước Nga khói lửa, Vũ Ngọc Minh và Lý Tiến Hùng, các cựu cán bộ Toà Đại Sứ Việt Nam tại Angola và Nga, đã bị khởi tố với tội nhận hối lộ khi thực hiện chuyến bay giải cứu. Ôi! chỉ là những con “tép riu” trong các mẻ lưới lớn! Thế còn ở đâu những con cá kình, những con sâu bự, những trùm sò cuối…? Biết bao kẻ “thân thể tuy ở trong lao” những vẫn tiếp tục gây nguy hại cho bao vị đang lượn “bên ngoài lao”.

Xem thế để không mấy ngạc nhiên nếu như Thượng Tướng Lương Tam Quang, Thứ Trưởng Bộ Công An CSVN, khẳng định không úp mở: “Về nghiệp vụ, ngoài các biện pháp hỗ trợ góp phần trong chiến dịch ngoại giao vaccine, Bộ Công An đã phát hiện, ngăn chặn và xử lý nhiều trường hợp lợi dụng thực hiện ngoại giao vaccine của Việt Nam để lừa đảo…”  Xưa nay, tại chốn công đường, chưa ai “vơ đũa cả nắm” Ngoại Giao đi lừa đảo (!) Nhưng với tư cách là người cầm chịch, Phạm Minh Chính đã đưa tay “đỡ” Ngoại Trưởng Bùi Thanh Sơn khi Phạm Minh Chính ca ngợi “đường lối đối ngoại đúng đắn đã giúp Việt Nam tranh thủ được sự ủng hộ của bạn bè, đối tác quốc tế”. Và cũng theo đánh giá của Phạm Minh Chính “cùng với đó là sự tâm huyết, trách nhiệm của các đại sứ, trưởng đại diện, nhân viên các đại sứ quán, cơ quan đại diện Việt Nam tại nước ngoài, đã làm việc rất tận tụy, tinh thần trách nhiệm không kể ngày đêm sớm tối trong tiếp cận vaccine và thuốc, trang thiết bị y tế…, thu thập mọi thông tin, kinh nghiệm… để chuyển về nước”. Tuy thế, Bộ Công An CSVN vẫn tiếp tục đề nghị, “bên cạnh tuyến ngoại giao, cần đẩy mạnh các tuyến ngoại giao khác, trong đó có vai trò của đối ngoại quốc phòng, đối ngoại an ninh tình báo của các cơ quan thực thi pháp luật trong xử lý giải quyết những vấn đề lớn, nhạy cảm”.

Trong tình trạng đội ngũ dưới quyền bị đánh tan tác, Ngoại trưởng Bùi Thanh Sơn thật khó có thể tập trung thời gian và trí óc để cố vấn cho Trung Ương và Bộ Chính Trị “xử lý giải quyết những vấn đề lớn, nhạy cảm” mà công an vừa đề cập ở trên. Chỉ tính riêng việc Việt Nam vừa “nâng cấp” quan hệ với Hàn Quốc lên “đối tác chiến lược toàn diện” cũng chỉ ra hai thực tế trái ngược nhau.

Thứ nhất, nhớ lại đầu những năm 90, để có thể gọi Nam Hàn là Đại Hàn Dân Quốc (theo yêu cầu của Seoul), Hà Nội đã phải vượt qua bao trở ngại với người anh em đồng chí Bắc Hàn của mình. Để đến được cột mốc hôm nay, khi hai quốc gia trở thành “đối tác chiến lược toàn diện” của nhau, cả hai bên đã trải qua bao “cay đắng, ngọt bùi, cuộc đời kháng chiến…”
Thứ hai, với một quốc gia như Nam Hàn, Nhật Bản mà Hà Nội vẫn “dám” nâng cấp lên “đối tác chiến lược toàn diện” thì rõ ràng đối với Hoa Kỳ, đây là cả một “sự phân biệt đối xử” rõ rệt (!?). Bang giao với Hoa Kỳ “bị xếp” vào chủng “loại ba”, tức là chỉ “đối tác toàn diện” thì thật là quá “khôi hài” và “thật khó coi” đối với Đại Sứ Knapper, cho dù Việt Nam có bất cứ thỏa thuận “bí mật” nào đó để xoa dịu lòng tự ái của nước Mỹ và để che dấu tầm quan trọng của Hoa Kỳ đối với Hà Nội trước con mắt xoi mói của Bắc Kinh.

Đại sứ Knapper tiếp xúc trực tuyến

Phát biểu của Đại Sứ Knapper tại buổi giao lưu 2/12 thật nhã nhặn. Ông Knapper khiến những ai đang quan tâm đến bang giao Mỹ-Việt đều cảm thấy lạc quan hơn, khi ông điểm lại những đóng góp của ngoại giao Việt-Mỹ trong quá khứ cũng như tương lai tới đây. Đại sứ Knapper là một nhà ngoài giao đầy năng lực và tích cực, ông không quan niệm bang giao Mỹ-Việt đang gặp bế tắc. Tuy nhiên, sau buổi giao lưu trực tuyến ấy, độc giả cũng chưa hiểu được đâu là những nguyên nhân thực sự dẫn đến tình trạng “blockdown” hiện nay trong quan hệ song phương. Mặc dầu ông Đại sứ có đề cập tới “quan hệ Việt-Mỹ mang tầm chiến lược”, ông cũng nói nhiều về sự phát triển vượt bậc trong quá khứ của mối lương duyên Mỹ-Việt, những ông cũng không cho biết cụ thể, tại những kỷ niệm năm chẵn tới đây trong bang giao, người dân hai nước sẽ được đón chào những sự kiện lớn nào trong quan hệ song phương? Những chuyến thăm bị đình hoãn từ mùa hè đến nay liệu sẽ được nối lại? Khi nào tàu chiến Mỹ sẽ quay lại thăm Cảng Đà Nẵng? Đặc biệt nhất là, sau khi Ngoại trưởng Antony Blinken xếp Việt Nam vào nhóm nước bị “giám sát đặc biệt” (Special Watch List) về tự do tôn giáo, rồi đây Hoa Kỳ có “nâng cấp” xếp Việt Nam vào nhóm nước cần “quan tâm đặc biệt (Countries of Particular Concerns – CPC)? Đấy là chưa nói, Bộ Thương mại Hoa Kỳ vừa nhận hồ sơ (hôm 5/12) đề nghị điều tra chống lẩn tránh thuế ghim dập Việt Nam…

Nhiều người trong giới phân tích ở Việt Nam sốt ruột khi thấy chính sách ngoại giao “đa dạng hoá, đa phương hoá” đang dần dần bị biến chất. Ông Trọng được đánh giá là người thân Trung Cộng. Theo báo chí Trung Cộng cho biết, ông đã từng thăm nước này vào các năm 1992, 1997, 2001, 2003, 2007, trước khi trở thành Tổng Bí Thư (năm 2011). Sau khi trở thành Tổng Bí thư, ông Trọng cũng đã có chuyến thăm Trung Cộng ngay trong năm 2011. Ngoài ra, TBT Nguyễn Phú Trọng cũng có các chuyến thăm khác tới Bắc Kinh trong cương vị Đảng trưởng đảng Cộng Sản Việt Nam vào các năm 2015, 2017 và lần mới đây nhất, 2022. Và cùng với những chuyến đi ấy là ông đã ký hàng chục các thỏa thuận và hiệp định về nhà nước, mà người dân không bao giờ biết được, đó là những thỏa thuận gì? Ông Trọng cũng không gặp bà PTT Kamala Harris, khi bà sang thăm Việt Nam. Mặc dù các lãnh đạo của đảng CSVN luôn tuyên bố là “Việt Nam không chọn bên, chỉ chọn chính nghĩa”, nhưng đối với các quốc gia giả danh “cộng sản” như Trung Cộng, Việt Nam thì thế giới không chỉ nghe các tuyên bố, mà thiên hạ còn phải nhìn vào các việc làm cụ thể. Nhìn vào các hành động của các lãnh đạo CSVN thì có thể thấy, chiều hướng nghiêng hẳn về phía Trung Cộng là hiển nhiên. Trong khi các nước ASEAN cùng hội với Việt Nam như Indonesia, Philippines, Thái Lan, Campuchia… đang chèo lái con thuyền ngoại giao của họ gần gũi hơn với nhân loại tiến bộ.

Mỹ và Việt Nam, Phạm Minh Chính và Đại sứ Knapper liệu còn phải “lên dây cót tinh thần” bao nhiêu lần nữa cho nhau và cho các doanh nghiệp cũng như dân chúng ở mỗi nước? Đến bao giờ mới dỡ bỏ được những trở ngại chính để “nâng cấp” quan hệ song phương lên tầm “đối tác chiến lược” hay “đối tác chiến lược toàn diện” như quan hệ giữa Mỹ với ASEAN hiện nay? Ngày 5/12/2022, Phạm Minh Chính khi tiếp cựu Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Michael Michalak, hiện là Phó Chủ tịch cao cấp kiêm Giám Đốc Điều Hành Khu Vực của Hội Đồng Kinh Doanh Hoa Kỳ-ASEAN (USABC) cùng các doanh nghiệp Hoa Kỳ, đã đánh giá cao và cảm ơn vai trò và hoạt động tích cực của USABC trong việc thúc đẩy quan hệ thương mại, đầu tư Việt Nam – Hoa Kỳ, đồng thời cảm ơn sự ủng hộ và hợp tác của các công ty với các đối tác Việt Nam thời gian qua, góp phần tích cực vào sự phát triển của Việt Nam nói chung và quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ nói riêng. Phải chăng, với vai trò một trong những người cầm chịch, do cả chủ quan lẫn khách quan, Phạm Minh Chính chưa thể nói được một cách rõ ràng như tân Tổng thống Philippines Marcos Jr. “Chúng tôi không thể hình dung tương lai của mình mà lại thiếu Hoa Kỳ”. Để nói được một câu súc tích và lưu loát như thế, chắc chắn ngoài việc “chữa lành” Bộ Ngoại Giao, cũng như tổ chức thêm các buổi trực tuyến cho Đại sứ Mỹ, Việt Nam còn cần nhiều thứ khác nữa!

Theo Trần Đông A