Nguyễn Thái Học (Chủ Tịch VNQDĐ)

Sau cuộc Tổng Khởi Nghĩa của Việt Nam Quốc Dân Đảng 10-02-1930 đánh đuổi thực dân Pháp giành độc lập cho dân tộc bị thất bại, đảng trưởng VNQDĐ Nguyễn Thái Học bị sa lưới và bị hành hạ trong ngục tù. Ông khẳng khái viết thư cho Toàn Quyền Đông Dương người Pháp. Nội dung bức thư nói rằng những biến đồng chính trị giết quan lính Pháp đều do VNQDĐ chủ trương và hành động và ông xin chịu hoàn toàn trách nhiệm….
(Đây là tấm hình chụp trước khi bị bắt, tấm hình mà thường thấy trong các buổi lễ đó là chân dung, tuy không khác hình thật là bao nhiêu. Chữ ký của Nguyễn Thái Học)

Thư gửi cho tên Toàn Quyền Đông Dương

Yên Báy, Ngày… tháng 3 năm 1930

Gửi ông Toàn Quyền Đông Dương ở Hà Nội.

Ông Toàn Quyền,

Tôi, Nguyễn Thái Học ký tên dưới đây, chủ tịch Đảng cách mệnh Việt Nam Quốc Dân Đảng, hiện bị giam ở ngục Yên Báy, trân trọng nói cho ông rõ rằng:

Hoặc trực tiếp, hoặc gián tiếp, tôi thực có trách nhiệm về mọi việc chính biến phát sinh trong nước, do Đảng tôi chỉ huy từ năm 1927 tới nay, vì tôi là chủ tịch Đảng, và là người sáng lập nữa. Vậy xin ông giết một mình tôi, chứ đừng giết các người đảng viên hay gọi là đảng viên, hiện bị giam ở các ngục, bởi vì người ta vô tội! Người ta vô tội vì trong số đó thì một phần là các đảng viên, nhưng họ vào đảng là vì tôi khuyến khích họ, cho họ biết thế nào là nghĩa vụ một người dân đối với quốc gia, thế nào là nghĩa vụ một người dân đối với quốc gia, thế nào là khổ nhục của một tên dân mất nước; còn ngoài ra thì là những người bị vu cáo bởi bọn thù hằn, bởi lũ mật thám, bởi những bạn bè bán mình cho chính phủ Đông Dương! Tôi nhắc lại một lần nữa để ông biết rằng chỉ cần giết một mình tôi, vì tôi mới chính là thủ phạm. Mà nếu còn chưa đủ hả, thì xin tru di cả nhà tôi, nhưng tôi đem nước mắt mà xin ông tha cho những người khác! Sau nữa tôi mong ông nghĩ đến danh dự nước Pháp, đến công lý, đến nhân đạo mà thôi, đừng ra lệnh ném bom hay đốt phá những làng vô tội như ông vừa mới làm! Đó là một lệnh giết người. Những đồng bào của tôi sẽ vì thế mà chết đói, chết rét lấy vạn mà kể!

Sau cùng kết kuận bức thư, tôi nói cho ông biết rằng: nếu người Pháp muốn ở yên ở Đông Dương mà không phải khốn đốn vì phong trào cách mệnh thì:

1) Phải thay đổi cái chương trình chính trị hung tàn và vô đạo hiện hành ở Đông Dương.

2) Phải cư xử cho ra vẻ là người bạn dân Việt Nam, chứ đừng có lên bộ ông chủ bạo ngược và áp chế.

3) Phải để lòng giúp đở những nỗi đau khổ về tinh thần, về vật chất của người Việt Nam, bằng cách trả lại các nhân quyền, như tự do du lịch, tự do học hành, tự do hội họp, tự do ngôn luận; đừng có dung túng bọn tham quan, ô lại, và những phong tục hủ bại ở các hương thôn; mở mang nền công, thương bản xứ, cho nhân dân được học tập những món cần thiết.

Ông Toàn Quyền, hãy nhận lấy tấm lòng tôi tôn kính và cảm kích, với sự nhiệt liệt tạ ơn.

Kẻ thù của ông:

Nhà Cách mệnh Nguyễn Thái Học