Giàn khoan HD-981 của Trung Cộng xâm phạm đặc quyền kinh tế lãnh hải Việt Nam đã gây dư luận xôn xao trên thế giới. Tập Cận Bình tưởng rằng Nga Sô chiếm Crimea được thì cũng noi theo mà làm tới, nhưng không ngờ gặp phản đối mạnh mẽ trên thế giới nhất là Hoa Kỳ. Giàn khoan HD-981 rút sớm trước dự tính 1 tháng… dưới đây là phóng viên đài Voice of America phỏng vấn các chuyên viên biển đông tại sao Trung Cộng rút giàn khoan Hải Dương 981 sớm hơn dự tính.

14.08.2014

Trung Quốc đã rút giàn khoan ra khỏi vùng biển đặc quyền kinh tế của Việt Nam gần 1 tháng trước kế hoạch và căng thẳng giữa Việt Nam và Trung Quốc dường như lắng xuống sau động thái này, nhưng vấn đề Biển Đông lại nóng lên vào cuối tuần vừa qua khi các bộ trưởng ngoại giao ASEAN nhóm họp ở Myanmar. Linh Đan của VOA Việt Ngữ đã nói chuyện với các nghị sỹ Mỹ và 1 số chuyên gia để tìm hiểu xem đâu là nguyên nhân chính cho việc Trung Quốc rút giàn khoan? Việc đó có dấy lên một lo ngại về lâu dài cho khu vực và thế giới không và Việt Nam cần làm gì để đối phó với Trung Quốc nếu họ tiếp tục gây xung đột với các nước trong khu vực và đe dọa an ninh hàng hải quốc tế?

Theo các chuyên gia, có nhiều nguyên nhân khiến Trung Quốc rút giàn khoan sớm hơn dự định ban đầu khoảng 1 tháng nhưng có một điều khá rõ là Trung Quốc muốn giảm sức ép từ phản ứng của quốc tế và tránh việc Việt Nam sẽ tiến hành những bước tiến mạnh mẽ hơn để đối phó với họ.

Việc Việt Nam dự định nhóm họp để ra quyết định về việc thực hiện các hành động pháp lý đối với Trung Quốc và cuộc họp của các bộ trưởng ASEAN tại Myanmar cuối tuần qua được coi là những yếu tố đáng chú ý khiến Trung Quốc rút giàn khoan sớm hơn dự kiến.

Giáo sư Carl Thayer của trường Đại học New South Wales, một trong những chuyên gia về Việt Nam nói với VOA Việt Ngữ:

“Trung Quốc và các nhà ngoại giao của họ biết rằng Việt Nam chuẩn bị nhóm họp trong 1 cuộc họp quan trọng của ủy ban Trung Ương Đảng CSVN để thông qua việc tiến hành các hành động pháp lý chống lại Trung Quốc và có thể tăng cường quan hệ với Hoa Kỳ. Do đó Trung Quốc đi trước một bước bằng cách dời giàn HD-981 khoan đi sớm hơn và giúp khởi đầu các cuộc thương lượng với lãnh đạo Đảng Việt Nam.

Giáo sư Thayer cho rằng Trung Quốc cũng bị áp lực bởi sự chỉ trích của chính quyền Obama trước những hành động khiêu khích của họ trên Biển Đông và diễn đàn ASEAN tại Myanmar, nơi Mỹ dẫn đầu một chiến dịch để “đóng băng” các hành động gây hấn của Trung Quốc trên Biển Đông.

“Mối quan tâm lớn nhất của Trung Quốc là né tránh tình trạng bị cô lập… Họ bị sức ép từ ASEAN, từ các tiếp cận pháp lý của Mỹ và đó là mối lo lắng nói chung của Trung Quốc. Do đó Trung Quốc dời giàn khoan HD-981 đi để chuyển sự đối đầu trên biển thành sự đối đầu ngoại giao.”

Giáo sư Jonathan London của trường Đại học Thành Thị Hồng Kông, cũng là một chuyên gia về Việt Nam, cho rằng Trung Quốc bị “bất ngờ về phản ứng không chỉ của Việt Nam mà của toàn khu vực và thế giới.”

Ông nói với VOA Việt Ngữ:

“Những phản ứng của Việt Nam và quốc tế trong đó có Mỹ, Nhật… đã gây áp lực lên Trung Quốc và nếu nhìn một cách tổng thể có thể thấy lợi thế của Trung Quốc trong vấn đề này đã giảm xuống bởi vì toàn khu vực và thế giới thấy hành động của Trung Quốc là bất chính đáng.”

Thượng nghị sĩ John McCain và Kelly Ayotte (trái) nói chuyện tại cuộc họp báo trong thủ đô Washington

Trong lúc chính phủ Việt Nam vẫn chưa thống nhất để đưa ra quyết định giải quyết tranh chấp trên biển với Trung Quốc bằng luật pháp quốc tế, thì chính phủ Hoa Kỳ đã có những hành động tương đối tích cực cảnh báo và răn đe Trung Quốc như ra các tuyên bố phản đối đường 9 đoạn và việc đặt giàn khoan trong vùng lãnh hải mà Việt Nam tuyên bố chủ quyền và gần đây nhất là ra nghị quyết về an ninh và tự do hàng hải ở châu Á Thái Bình Dương, gọi tắt là SR412.

Thượng nghị sỹ Mỹ Kelly Ayotte nói với VOA rằng việc Quốc hội Mỹ thông qua nghị quyết SR412 có tác động đến quyết định dời dàn khoan của Trung Quốc:

“Chúng tôi hy vọng Trung Quốc sẽ tôn trọng chủ quyền của các nước khác và tự do đi lại trên biển của tất cả các nước cho mục đích thương mại. Chúng tôi sẽ tiếp tục tập trung vào vấn đề này ở Quốc hội Mỹ.”

Thượng nghị sỹ Benjamin Cardin, một trong những nhà bảo trợ của Nghị quyết SR412 và gần đây đã có chuyến thăm tới Việt Nam hồi tháng 5, nói ông hy vọng nghị quyết sẽ có ảnh hưởng tới các hành động của Trung Quốc trên Biển Đông trong tương lai.

Ông nói với VOA Việt Ngữ:

“Chúng tôi nghĩ rằng Trung Quốc muốn có một mối quan hệ tốt hơn với Hoa Kỳ và Hoa Kỳ cũng muốn có một mối quan hệ tốt hơn với Trung Quốc. Đã có những tiến triển lớn và Trung Quốc quan tâm chú ý tới những gì chúng tôi làm ở Quốc hội và chúng tôi cũng quan tâm tới những gì họ làm.”

Theo tiến sỹ London, nghị quyết SR412 “sẽ ảnh hưởng tới môi trường chiến lược xoay quanh vấn đề tranh chấp biển Đông Nam Á.”:

“Những bước Trung Quốc làm và những gì Mỹ làm sẽ có sự quan trọng của nó qua một thời gian rất lâu trong tương lai và vì thế tôi thấy chính phủ Mỹ – cụ thể là những lãnh đạo của Thượng Viện và Hạ Viện, kể cả tổng thống Barack Obama – đều thấy là vấn đề biển Đông Nam Á là một vấn đề hết sức quan trọng mà sẽ yêu cầu sự quan tâm theo dõi của cả chính phủ Mỹ trong thời gian tới. Vì thế mà việc Thượng Viện Mỹ ra tuyên bố cũng phản ánh điều đó.”

Nghị quyết SR412 được Thượng Viện Mỹ thông qua ngày 10 tháng 7, gần một tuần trước khi Trung Quốc rút giàn khoan ra khỏi vùng biển Việt Nam tuyên bố chủ quyền. Một dự thảo nghị quyết tán đồng bán vũ khí cho Việt Nam cũng được đệ trình lên Hạ Viện Mỹ tuần trước.

Cuối tuần vừa rồi, Thượng nghị sỹ Mỹ John McCain cũng có chuyến thăm làm việc tại Việt Nam nhằm trao đổi các vấn đề an ninh song phương và khu vực. Cùng đi với ông McCain, một người góp tiếng nói mạnh mẽ trong cải thiện quan hệ Việt-Mỹ và là cũng là một trong những người giới thiệu nghị quyết SR412 ra Thượng Viện, có thượng nghị sỹ Sheldon Whitehouse. Chỉ vài ngày trước đó một thượng nghị sỹ khác của Mỹ là ông Bob Corker cũng đến Hà Nội để bàn thảo các vấn đề tương tự.

Tháng trước, ủy viên bộ chính trị và đồng thời là bí thư thành ủy Hà Nội, Phạm Quang Nghị, đã đến Mỹ và gặp gỡ một số chính sách cao cấp của Washington, trong đó có ông McCain, trong một chuyến công du được coi là nhằm thúc đẩy tiến trình xích lại gần hơn với Hoa Kỳ của Hà Nội. Việt Nam cũng đang ráo riết đàm phán với Mỹ để có thể tham gia vào hiệp định thương mại xuyên Thái Bình Dương, được coi là một bước tiến quan trọng giúp Việt Nam giảm bớt sự phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc. Tuy nhiên vấn đề nhân quyền của Việt Nam đang là rào cản chính cho việc thương thảo này.

Có lẽ Việt Nam và Mỹ đang xích lại gần nhau hơn nhưng, theo các chuyên gia, các nhà lãnh đạo đảng Cộng sản Việt Nam còn chưa đồng lòng về việc có nên thoát khỏi ảnh hưởng của Trung Quốc về chính trị và liên minh với Hoa Kỳ hay không. Nhiều người cho rằng để đối phó với các sách lược lâu dài của Trung Quốc, Hà Nội cần phải nghiêm chỉnh xem xét tới việc này.

Linh Đan (VOA) thực hiện