Đây là cuộc đối thoại “ngoại giao và an ninh” Mỹ-Tàu lần thứ hai (lần đầu vào tháng 06/2017) trong tiến trình vực dậy quan hệ song phương, theo quyết định của tổng thống Donald Trump và chủ tịch Tàu Cộng Tập Cận Bình, trong cuộc hội kiến lần đầu vào tháng 04/2017 tại Florida, vốn được tân chủ nhân Tòa Bạch Ốc xem là “cơ sở của mối quan hệ thân hữu” với lãnh đạo Tàu Cộng.

Thế nhưng, từ đó đến nay, quan hệ hai nước trở thành dầu sôi lửa bỏng. Tổng thống Mỹ phát động chiến tranh thương mại với Tàu Cộng và tấn công trên nhiều mặt trận khác: tố cáo Bắc Kinh đánh cắp kỹ năng công nghệ, bành trướng quân sự, đàn áp các quyền tự do của công dân và các sắc dân thiểu số. Tàu Cộng còn bị tố “can thiệp vào bầu cử” để triệt hạ tổng thống Donald Trump.

Song song với các biện pháp áp thêm thuế đối với hàng hóa Tàu Cộng, Washington bật đèn xanh bán vũ khí và trang thiết bị quân sự cho Đài Loan với giá khoảng 330 triệu đô la, với lập luận “vì an ninh của nước Mỹ và vì an ninh và thịnh vượng chung trong khu vực”. Cùng lúc, Mỹ giáng đòn trừng phạt – “phong tỏa ngoại hối, cấm giao dịch qua ngân hàng Mỹ, tịch biên tài sản…” – đối với Cục quản lý phát triển vũ khí Tàu Cộng, một đơn vị chủ chốt của quân đội và cục trưởng Lý Thượng Phúc, vì mua vũ khí hỏa tiễn S400 của Nga.

Hệ quả là cuộc đối thoại “ngoại giao và an ninh” lần hai, lẽ ra phải được tổ chức tại Bắc Kinh hồi tháng 10, đã bị “dời lại”. Theo AFP, cuộc họp hôm 9/11 tại Washington có thể xem là tín hiệu “hạ nhiệt”. Đại sứ Mỹ tại Tàu Cộng, Terry Brandstad, tuyên bố muốn có quan hệ “xây dựng” với Tàu Cộng và “hướng về tương lai”. Hoa Kỳ không tìm cách “ngăn chặn Tàu Cộng”, nhưng muốn đối tác phải ứng xử “công bằng và có qua có lại”. Cũng theo đại sứ Mỹ, cuộc đối thoại hôm nay phải đề cập một cách “thẳng thắng, cởi mở” trên nhiều vấn đề như quân sự hóa biển Đông, Bắc Triều Tiên, nhân quyền tại Tàu Cộng, nạn xuất khẩu đại trà ma túy tổng hợp fentanyl cực mạnh gây chết người hàng loạt tại Mỹ…

Còn đối với Tàu Cộng, chủ đề chính vẫn là Đài Loan mà Bắc Kinh dứt khoát xem là chuyện nội bộ. Tuy nhiên, trên vấn đề này, Bắc Kinh tỏ ra muốn hợp tác với Mỹ “trong tinh thần đôi bên cùng có lợi” để tránh đụng độ. Trích lời chánh văn phòng đối ngoại Trung ương đảng Cộng Sản Tàu Cộng Dương Khiết Trì, sau cuộc gặp của ông với cố vấn an ninh tổng thống Mỹ John Bolton hôm thứ Tư, Tân Hoa Xã cho biết như trên.

Đâu là điểm, đâu là diện ?

Câu hỏi đặt ra là vì sao Bắc Kinh đấu dịu và dịu tới đâu? Theo chuyên gia Mathieu Duchâtel, đặc trách châu Á của Hội Đồng Đối Ngoại Châu Âu (ECFR), các biện pháp trừng phạt của Mỹ đối với Tàu Cộng là nhằm xóa bỏ chính sách ngoại giao mà hai nước xây dựng trong thời Barack Obama. Hải Quân Tàu Cộng không được mời tham gia các cuộc tập trận lớn giữa Mỹ và các đồng minh ở Thái Bình Dương. Những sự kiện này khiến Bắc Kinh lo ngại rằng chiến tranh thương mại chỉ là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn của Washington nhằm đối đầu với Tàu Cộng.

Liệu Bắc Kinh sẽ ký với Washington một “hiệp định thương mại lớn” như tổng thống Donald Trump tuyên bố một cách lạc quan? Cuộc họp tại Washington sẽ trả lời phần nào câu hỏi này trước cuộc gặp Trump-Tập bên lề G20 tại Achentina, Argentina vào cuối tháng 11/2018.

Tú Anh