Phó Đức Chính (1907-1930)

Phó Đức Chính trưởng ban Tổ Chức Trung Ương Việt Nam Quốc Dân Đảng 1927-1930

Phó Đức Chính Trưởng Ban Tổ Chức Trung Ương Việt Nam Quốc Dân Đảng, sinh năm 1907, đền nợ nước tại pháp trường Yên Bái ngày 17-06-1930. Đúng ra ông sống trên đời có 23 năm, nhưng tên ông đã đi vào lịch sử.

Phó Đức Chính sinh năm 1907, người làng Đa Ngưu (nay thuộc xã Tân Tiến) huyện Văn Giang, xuất thân trong một gia đình nho học. Ông học Trường Cao đẳng Công chính Hà Nội.
Tháng 12 năm 1927, Phó Đức Chính tham gia thành lập Việt Nam Quốc Dân Đảng và là một trong những thành viên lãnh đạo của Tổng Bộ Việt Nam Quốc Dân Đảng, phụ trách công tác tổ chức và phát triển Đảng.

Tốt nghiệp trường Công chính, Phó Đức Chính được bổ nhiệm sang làm việc ở Lào. Ngày 9 tháng 2 năm 1929 một đảng viên của VNQDĐ là Nguyễn Văn Viên ám sát tên mộ phu người Pháp tên là Bazin ở phố Huế, Hà Nội. Việt Nam Quốc Dân Đảng bị thực dân Pháp khủng bố. Có người khai báo nên Phó Đức Chính bị bắt đưa về nước, tuy nhiên thực dân không có chứng cớ gì để buộc tội ông.

Được trả tự do, Phó Đức Chính dấn thân vào con đường cách mạng đánh đuổi Thực Dân Pháp ra khỏi đất nước giành độc lập cho dân tộc, ông về quê Thanh Hóa trả hết những kỷ vật cho vị hôn thê là cô Thắm để dấn thân vào con đường cách mạng.

Sau khi giết tên mộ phu Bazin, Thực Dân Pháp tăng cường khủng bố Việt Nam Quốc Dân Đảng ở khắp nơi. Ngày 17-9-1929 Tổng bộ Việt Nam Quốc Dân Đảng đã triệu tập Hội Nghị tại xã Lạc Đạo (Văn Lâm) để bàn việc Tổng khởi Nghĩa. Cuộc họp đã quyết định tổng khởi nghĩa với một câu nói lịch sử của Nguyễn Thái Học “Không thành công thì thành nhân”.

Công việc tiến hành gấp rút để chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa. Tại cuộc họp Tổng Bộ ở làng Võng La, xã Hạ Bì (Thanh Thủy, Phú Thọ) có kẻ dẫn lính Tây đến bao vây. Phó Đức Chính bị bắn một viên đạn vào ngực nhưng vẫn chạy thoát, viên đạn này nằm trong người ông cho đến ngày ông lên máy chém đến nợ nước ngày 17-06-1930. Không bắt được các lãnh tụ Việt Nam Quốc Dân Đảng, thực dân Pháp ra lệnh triệt hạ làng Võng La.

Sau vụ Võng La, Thực Dân Pháp khủng bố Việt Nam Quốc Dân Đảng càng dữ dội. Nguyễn Thái Học, Nguyễn Khắc Nhu và Phó Đức Chính thấy chỉ còn biện pháp duy nhất là khởi nghĩa càng sớm càng tốt. Ngày 26-1-1930, Hội nghị đại biểu toàn quốc Việt Nam Quốc Dân Đảng họp tại làng Mỹ Xá, huyện Nam Sách (Hải Dương) đã quyết định tổng khởi nghĩa vào ngày 9/2/1930, phân công các chỉ huy đánh chiếm thị xã Yên Bái, Sơn Tây, Hưng Hóa, Phả Lại, Hải Dương, Hải Phòng, Kiến An, Hà Nội… Phó Đức Chính được giao đánh Sơn Tây. Gần tới ngày khởi sự, vì lực lượng đánh Sơn Tây ít nên Phó Đức Chính lên tham gia khởi nghĩa Yên Bái trước.

Sáng sớm ngày 9/2/1930, quân Cách Mạng VNQDĐ cải trang làm người đi chợ đổ về thị xã Yên Bái, đến chiều đã tập trung tại một khu rừng sơn gần thị xã. Phó Đức Chính mặc quân phục đứng ra diễn thuyết và phân phát khí giới.

Một giờ sáng ngày 10/2/1930, hai cơ binh khố đỏ số 5 và số 6 ở đồn dưới chân đồi hưởng ứng lời kêu gọi của quân cách mạng VNQDĐ đã mở cửa đón nghĩa quân, phân phát súng, kéo quân kỳ Việt Nam Quốc Dân Đảng, tấn công bọn chỉ huy Pháp giết chết nhiều binh lính và sĩ quan Pháp trong đó có tên quan ba. Nhưng lính khố đỏ ở trên đồn bắn xuống dữ dội, nghĩa quân không sao chiếm được, có nguy cơ bị vây kín trong trại. Lính khố xanh cũng không được tuyên truyền nên khi cuộc khởi nghĩa nổ ra giữ thái độ trung lập. Bị tấn công dữ dội, núng thế, Phó Đức Chính và Ban chỉ huy phải cho anh em xông pha lửa đạn rút vào rừng.

Khởi nghĩa Yên Bái thất bại, Phó Đức Chính vẫn hăng hái cùng một số đồng chí VNQDĐ về Sơn Tây gấp rút chuẩn bị đánh đồn Thông. Ngày 13/2/1930, kho bom của quân khởi nghĩa để ở Quang Húc đã bị quân Pháp phát hiện lấy hết, nhưng Phó Đức Chính vẫn quyết tâm hạ đồn. Chiều ngày 15/2/1930, Phó Đức Chính cùng Nguyễn Văn Khôi đang làm việc ở nhà quản Tân tại làng Nam An (tổng Cẩm Thượng, huyện Tùng Thiện, Sơn Tây) thì bị bắt.

Không bao lâu đảng trưởng Nguyễn Thái Học cùng nhiều yếu nhân khác của VNQDĐ cũng bị bắt. Hội đồng đề hình Thực Dân Pháp xử 10 án khổ sai có thời hạn, 34 án khổ sai chung thân, 50 án đi đầy, 40 án tử hình trong đó có Nguyễn Thái Học, Phó Đức Chính. Kết án xong, tên chủ tịch Hội đồng đề hình hỏi Phó Đức Chính có chống án không?
Phó Đức Chính cười đáp: Đời người ta làm có một việc, hỏng cả một việc sống nữa mà làm gì?

Thực dân Pháp giam các Đảng viên Việt Nam Quốc Dân Đảng bị án tử hình hơn 3 tháng ở Hà Nội, rồi chúng giải 13 người bị án chém lên Yên Bái. 5 giờ 30 sáng ngày 17 tháng 06 năm 1930, Thực Dân Pháp đưa các chiến sĩ cách mạng VNQDĐ ra hành hình. Mọi người đều hiên ngang, bất khuất khiến cho kẻ thù phải khiếp sợ, nhân dân kính phục và tỏ lòng thương cảm vô hạn. Phó Đức Chính bị xử thứ 12. Ông đòi chúng đặt nằm ngửa để nhìn lưỡi dao máy chém. Phó Đức Chính chỉ kịp hô “Việt Nam vạn tuế” thì lưỡi dao tàn bạo của Thực dân đã hạ xuống chặt đứt đầu ông. Phó Đức Chính đã hy sinh trong tư thế một vị anh hùng, tính đến ngày 17-06-1930 Phó Đức Chính chưa tròn 23 tuổi nhưng tên anh sống mãi trong lòng dân tộc.

Tài liệu Việt Nam Quốc Dân Đảng