TT Trump và CT Tập gặp nhau ở G20 Osaka, Nhật Bản

Tập Cận Bình và Donald Trump tuyên bố là rất quý mến nhau. Nhưng sau một năm sóng gió dâng cao giữa Mỹ và Trung Cộng, khó ai có thể tin vào những thổ lộ tình cảm của họ nữa. Sự thật nhìn ra thì bất cứ khi nào họ gặp nhau, thì quan hệ giữa hai nước thường yên ổn trở lại, ít nhất là trong một thời gian ngắn. Cuộc họp của họ vào ngày 29/6 bên lề hội nghị thượng đỉnh G20 ở Osaka, Nhật Bản dường như cũng có  như vậy.

Hai siêu cường đã đồng ý nối lại các cuộc đàm phán thương mại và Mỹ sẽ không đánh thuế cao thêm nữa. Đó là một sự thở phào cho các thị trường và công ty trên toàn cầu, và thực sự là điều tốt cho bất cứ ai hy vọng rằng Trung Cộng và Mỹ có thể tìm ra cách để tránh một cuộc chiến tranh lạnh mới.

Tuy nhiên, cần thấy là thời kỳ yên bình sau các cuộc họp Trump – Tập lần trước đều rất ngắn ngủi, và cuối cùng đã được tiếp nối bởi sự leo thang liên tục của cuộc chiến tranh thương mại… Lần này điều đó có xảy ra nữa hay không sẽ phụ thuộc vào các cuộc đàm phán được bắt đầu trở lại. Có nhiều lý do để bi quan và chỉ có một lý do cho sự lạc quan trong thận trọng.

Chi tiết về những gì hai nhà lãnh đạo đã đồng ý trong cuộc họp 80 phút vẫn còn rất ít ỏi. Bất ngờ lớn nhất là tuyên bố của TT Trump tại một cuộc họp báo sau đó Mỹ sẽ cho phép các công ty kỹ thuật công nghệ của mình tiếp tục bán linh kiện cho Hoa Vi (Huawei), một công ty viễn thông khổng lồ của Trung Cộng.[1] Đây là một sự đảo ngược rất rõ đối với quyết định trước đó vốn đưa Hoa Vi vào danh sách đen. Đó cũng là một tin mừng đối với Hoa Vi và là một chiến thắng phía Tập. Nhưng Trump cũng ám chỉ rằng quyết định cuối cùng về cách xử lý Hoa Vi sẽ dựa vào số phận các cuộc đàm phán thương mại.

Việc Mỹ quyết định ngừng áp thêm thuế đã được dự kiến từ trước, bởi vì Trung Cộng đã lấy đó làm điều kiện tiên quyết cho việc nối lại đàm phán. Nhưng dẫu sao điều đó vẫn quan trọng. Cho đến nay, Mỹ đã đánh thuế 25% đối với số hàng nhập khẩu trị giá 250 tỷ đô la từ Trung Cộng, tức bằng khoảng một nửa số hàng xuất khẩu của Trung Cộng sang Mỹ. Trump đã đe dọa sẽ áp thuế lên hầu hết các mặt hàng nhập khẩu còn lại từ  Trung Cộng nếu cuộc đàm phán với Tập thất bại. Về phần mình, các giới chức Trung Cộng nhấn mạnh thỏa thuận giữa hai nhà lãnh đạo rằng các cuộc đàm phán sẽ được tiến hành “trên cơ sở bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau”, những từ ngữ giúp giải quyết mối bất bình của họ rằng Mỹ đang đưa ra yêu cầu một chiều.

Tuy nhiên, một bài học rõ ràng từ năm ngoái là sẽ cực kỳ khó khăn nếu muốn đạt được một thỏa thuận thực sự. Tranh chấp càng kéo dài thì càng khó giải quyết. Ngay từ đầu, Trump đã tập trung vào thặng dư thương mại của Trung Cộng với Mỹ. Nhưng bây giờ thì thấy quá rõ rằng cách tiếp cận quyết liệt của Trump đã mở rộng ra một loạt các bất bình từ lâu của người Mỹ. Trong số các vấn đề được đưa vào đàm phán có việc Trung Cộng hạn chế các công ty nước ngoài tiếp cận thị trường, Trung Cộng không bảo vệ mạnh mẽ tài sản sở hữu trí tuệ, và một loạt các khoản trợ cấp làm nền tảng cho mô hình kinh tế của Trung Cộng.

Cuộc xung đột thương mại cũng đã phơi bày sự đối đầu về công nghệ vốn sẽ ngày càng trở nên khốc liệt hơn. Ngay cả khi Mỹ và Trung Cộng đạt được thỏa thuận gỡ bỏ thuế quan, đây chỉ là một phần trong cuộc đối đầu ngày càng gia tăng giữa hai phía. Các nhà đầu tư và các nhà nghiên cứu Trung Cộng sẽ phải đối diện với nhiều hạn chế và giám sát hơn ở Mỹ. Trung Cộng cho biết họ sẽ đưa vào danh sách đen các công ty nước ngoài cắt nguồn cung cấp cho các công ty Trung Cộng. Cả hai nước đang phát triển các kế hoạch đặc biệt nhằm giảm sự phụ thuộc kỹ thuật công nghệ vào bên kia.

Trên một số phương diện, các động lực chính trị đã trở nên tồi tệ hơn. Trump đang bước vào năm bầu cử và không muốn tỏ ra mềm mỏng đối với Trung Cộng. Ở chính Trung Cộng, cán cân đã nghiêng về phía những người ủng hộ lập trường kiên quyết hơn. Kể từ khi các cuộc đàm phán thương mại sụp đổ hồi đầu tháng 5/2019, truyền thông nhà nước Trung Cộng đã tung ra một loạt các bình luận chỉ trích cao đối với Mỹ.

Nhiều người cho rằng khi phí tổn của cuộc chiến tranh thương mại tăng lên – với hệ quả tăng trưởng chậm lại hay thị trường bị lung lay –  thì những cái đầu lạnh sẽ chiếm ưu thế. Nhưng Trump cho đến nay vẫn thích những gì được chứng kiến. Chứng khoán Mỹ vừa đạt mức tăng trưởng 6 tháng đầu năm tốt nhất trong vòng hơn hai thập niên (phần lớn nhờ vào việc Cục Dự trữ Liên bang ra tín hiệu rằng họ sẽ cắt giảm lãi suất). Trung Cộng đã cảm nhận được những hậu quả lớn hơn từ cuộc chiến thương mại, nhưng các chính sách tài khóa và tiền tệ của họ cũng đang thay đổi theo hướng thúc đẩy tăng trưởng. Vì vậy, trong thời điểm hiện tại, cả hai quốc gia có thể cảm thấy sẵn lòng hành động cứng rắn hơn thay vì bị lý do kinh tế làm chùn bước.

Một lý do khiến người ta lạc quan thận trọng là vòng đàm phán mới sẽ được dựa trên suy nghĩ  thực tế hơn của hai bên. Sự thất bại vào đầu tháng 5/2019 xảy ra khi các nhà đàm phán Trung Cộng khăng khăng đòi tiến hành các sửa đổi lớn đối với một thỏa thuận mà người Mỹ cho rằng đã gần hoàn thành. Chúng ta chưa biết liệu phía Trung Cộng có phải đã thực sự thay đổi quyết định hay không – một ấn tượng mà họ đã tạo ra – hay đó chỉ là một chiến thuật đàm phán, bằng cách đảo ngược lời hứa vào phút chót.

Trong cả hai trường hợp, việc đóng băng sau đàm phán trong hai tháng qua không phải là một sự lãng phí hoàn toàn. Trung Cộng đã đưa ra một lập trường rõ rệt hơn trước, yêu cầu ba điều cốt lõi: Mỹ phải loại bỏ tất cả thuế quan áp đặt lên Trung Cộng kể từ khi bắt đầu chiến tranh thương mại; các cam kết mua thêm hàng hóa của Mỹ phải “thực tế”, và văn bản thỏa thuận cuối cùng phải cân bằng, chứ không chỉ là một danh sách các nhượng bộ của Trung Cộng. Còn phía Mỹ từ lâu đã nói rõ những gì họ muốn từ Trung Cộng: các cam kết đáng tin cậy nhằm giảm thặng dư thương mại cũng như cải cách các chính sách kinh tế, được bảo đảm bởi các cơ chế thực thi nếu Trung Cộng không thực hiện chúng.

Tới giờ các giới chức Trung Cộng và Mỹ đều đã biết rõ phạm vi một thỏa thuận cuối cùng sẽ  trông chờ như thế nào. Việc họ sẵn sàng nối lại các cuộc đàm phán cho thấy họ nghĩ rằng một thỏa thuận là điều khả dĩ. Nhưng nếu kết quả là một sự đổ vỡ khác thì chúng ta cũng kh nên lấy làm ngạc nhiên.

Source: “America and China resume talks in a bid to end their trade war”, The Economist, 29/06/2019.

Theo Biên dịch: Phan Nguyên

————–

[1] Cần lưu ý là Trump tuyên bố chỉ cho phép bán cho Hoa Vi các mặt hàng “không ảnh hưởng an ninh quốc gia”. Vẫn chưa rõ những mặt hàng nào được coi là ảnh hưởng an ninh quốc gia và liệu đó có phải đó là những thứ quan trọng đối với Hoa Vi hay không (ND).