Quần đảo Kuril

Vào lúc Nhật Bản có dấu hiệu dồn lực lượng xuống phía Nam để đối phó với việc Trung Cộng tăng cường tiềm lực quân sự tại Biển Hoa Đông và Biển Đông, vào hôm qua, 25/03/2016, bộ Quốc Phòng Nga đã tiết lộ kế hoạch bố trí hoả tiễn hiện đại và xây dựng một căn cứ Hải Quân tại vùng quần đảo Kuril đang có tranh chấp với Nhật Bản. Hành động của Mátxcơva được cho là sẽ buộc Tokyo quan tâm trở lại với mặt trận phía Bắc, qua đó giảm bớt nguồn lực giành cho phía Nam, nhất là khu vực Biển Đông, nơi mà Nhật Bản không có lợi ích trực tiếp. Trung Cộng được cho là sẽ hưởng lợi nhờ hành động của Nga.

Chiến lược tăng cường sức mạnh quân sự của Nga trong khu vực quần đảo Kuril đã được chính bộ trưởng Quốc Phòng Nga Sergei Shoigu thông báo. Theo truyền thông Nga, chiến lược này bao gồm hai vế, vế thứ nhất là khai triển các hệ thống hoả tiễn phòng thủ ven biển Bal và Bastion trên các đảo Kuril.

Bastion là một hệ thống phòng thủ lưu động, bao gồm hai hoả tiễn chống hạm, tầm bắn 300km, trong lúc hoả tiễn chống hạm Bal cũng có tầm bắn tương tự. Hệ thống chống hạm này sẽ tăng cường cho hệ thống hoả tiễn phòng không Tor đã được khai triển vào năm ngoái. Bên cạnh đó, các máy bay tự động không người lái thế hệ mới Eleron-3 cũng sẽ được đưa đến quần đảo Kuril.

Vế thứ hai của chiến lược này là dự án thiết lập một căn cứ Hải Quân cho Hạm Đội Thái Bình Dương của Nga tại vùng quần đảo Kuril. Tàu của Hạm Đội này sẽ đến khu vực này ngay vào tháng Tư tới đây để nghiên cứu khả thi trong vòng ba tháng.

Tranh chấp về chủ quyền trên quần đảo Kuril là một cái gai luôn khuấy động quan hệ Nga-Nhật. Vào năm 1945, sau khi Nhật Bản bị thua trong Đệ Nhị Thế Chiến, Liên Xô đã chiếm lấy 4 hòn đảo Etorofu, Kunashiri, Shikotan và nhóm đảo nhỏ Habomai thuộc quần đảo Kuril.

Nhật đã đòi lại, nhưng trong suốt thời kỳ Chiến tranh lạnh, Liên Xô luôn bác bỏ, không công nhận là hai bên có tranh chấp lãnh thổ. Phải chờ đến năm 1993, nhân chuyến công du Tokyo của tổng thống Nga thời đó là Boris Yeltsin thì vấn đề tranh chấp mới được chính thức thừa nhận.

Cho dù vậy, hai bên vẫn không giải quyết được hồ sơ Kuril, và chính vì vậy mà cho đến nay, giữa Nga và Nhật vẫn chưa chính thức có hòa ước kết thúc chiến tranh.

Có những lúc quan hệ Nga-Nhật có dấu hiệu được cải thiện khiến giới quan sát cho là vấn đề tranh chấp Kuril sẽ được giải quyết ổn thỏa. Tuy nhiên từ sau khi Nga can thiệp vào Ukraina và bị phương Tây trừng phạt, Nhật Bản cũng đã phải đi theo các đồng minh, khiến cho quan hệ giữa Tokyo và Mátxcơva tương đối căng thẳng trở lại.

Cho dù vậy, Nhật Bản không còn xem Nga là mối đe dọa quân sự ở phía Bắc, cho nên đã dần dần chuyển hướng chiến lược, chú ý nhiều hơn đến phía Nam, nơi Tokyo phải đối phó với thái độ càng lúc càng quyết đoán của Trung Cộng ở Biển Hoa Đông.

Chiến lược mới của Nhật Bản là còn can thiệp theo cách mình vào Biển Đông, đặc biệt là giúp đỡ các nước Đông Nam Á đang bị Trung Cộng chèn ép trên biển. Sự can thiệp của Nhật Bản được xem là một yếu tố mà Bắc Kinh cũng phải quan tâm nhất định.

Vấn đề đặt ra hiện nay là với động thái của Nga tăng cường hiện diện quân sự tại khu vực nằm ở miền Bắc nước Nhật, liệu Tokyo có thể tiếp tục đà chuyển hướng chiến lược, đã bắt đầu từ những năm gần đây hay không ?

Trong thời gian tới đây, với chuyến công du Nga của thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe dự trù vào tháng Năm, người ta sẽ rõ thêm. Tuy nhiên động thái của Nga tại vùng Kuril được cho là sẽ buộc Nhật Bản phải chú ý, do đó vấn đề lưu tâm đến Biển Đông có thể bị giảm sút.

Trọng Nghĩa