Các chuyên gia CSIS tại buổi hội thảo ngắn ở Washington DC sáng 17/5/2016 về chuyến thăm châu Á sắp tới của Tổng thống Obama.

Tổng thống Mỹ Barack Obama sẽ tới thăm vào ngày 22 tháng 5 tới với mong muốn tăng cường quan hệ hợp tác đối tác toàn diện với Việt Nam. Chuyến thăm diễn ra giữa lúc có nhiều đồn đoán về khả năng Tổng thống Mỹ sẽ tuyên bố dỡ bỏ toàn bộ lệnh cấm bán vũ khí đối với Việt Nam. Tuy nhiên có những ý kiến nhận định rằng khả năng này là rất thấp trong chuyến thăm này.
Đối mặt với những phản đối từ một số thành viên Quốc hội Mỹ liên quan đến vấn đề nhân quyền tại Việt Nam và những phản ứng gay gắt có thể có từ Trung Quốc, rất khó có khả năng Tổng thống Mỹ Barack Obama sẽ tuyên bố dỡ bỏ lệnh cấm bán vũ khí đối với Việt Nam nhân chuyến thăm lần này.

Phát biểu tại buổi hội thảo ngắn ở Washington DC hôm nay về chuyến thăm châu Á sắp tới của Tổng thống Obama, chuyên gia cao cấp về châu Á, Phó Giám đốc chương trình Đông Nam Á của Trung Tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế, Murray Hiebert nói:

Tôi không biết cụ thể điều gì sẽ xảy ra nhưng tôi cho rằng hai bên sẽ nói về lệnh cấm bán vũ khí, nhưng để tránh những phản đối có thể xảy ra ở bên này và tránh làm Trung Quốc khó chịu thì Tổng thống sẽ có cách để nói về lệnh cấm nhưng có thể sẽ đưa ra điều kiện về nhân quyền. Cuối cùng thì có thể là lệnh cấm sẽ được dỡ bỏ vào cuối năm thay vì dỡ bỏ ngay bây giờ.

Lệnh cấm bán vũ khí của Mỹ dành cho Việt Nam là kết quả của cuộc chiến Việt Nam kết thúc vào năm 1975. Vào năm 2014, Mỹ đã quyết định dỡ bỏ một phần lệnh cấm bán vũ khí cho Việt Nam, cho phép Việt Nam có thể mua một số những vũ khí từ Mỹ theo từng trường hợp được quốc hội Mỹ chấp thuận. Nói về sự khác nhau giữa việc dỡ bỏ từng phần và toàn bộ cho Việt Nam, chuyên gia Murray Hiebert giải thích:

“Năm 2014 việc dỡ bỏ một phần lệnh cấm vận cho phép Việt Nam mua những thiết bị vũ khí không sát thương chủ yếu là cho lĩnh vực hàng hải. Dỡ bỏ toàn bộ lần này nếu được thực hiện thì cũng là từng bước. Nhưng điều này sẽ cho phép Việt Nam được yêu cầu mua gần như bất cứ loại vũ khí nào.”

Chuyên gia Murray Hiebert cho rằng việc dỡ bỏ toàn bộ lệnh cấm vào thời điểm này là chưa hợp lý với Tổng thống Obama vì ông vẫn muốn có sự đồng thuận từ quốc hội.

Tại buổi điều trần ở quốc hội Hoa Kỳ vào hôm 10 tháng 5 vừa qua với sự có mặt của bà Vũ Minh Khánh, vợ luật sư nhân quyền Nguyễn Văn Đài, người bị Hà Nội bắt giam vào cuối năm ngoái, dân biểu Ed Royce và Christ Smith đã kêu gọi Tổng thống Mỹ phải yêu cầu Việt Nam phải trả tự do cho tất cả các từ nhân chính trị như một điều kiện trong các thỏa thuận giữa hai phía.

Dân biểu Chris Smith nói tại buổi điều trần rằng chính quyền của Tổng thống Obama dường như đã quá tích cực trong các thỏa thuận thương mại và dỡ bỏ lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam mà không đặt ra bất cứ điều kiện nào.

Ông yêu cầu Tổng thống Obama phải đặt vấn đề nhân quyền như điều kiện tiên quyết trong chuyến thăm lần này. Theo Bộ Ngoại giao Mỹ, hiện Việt Nam vẫn còn cầm giữ khoảng 100 tù nhân chính trị. Việt Nam bác bỏ cáo buộc này.

Ảnh hưởng từ Trung Quốc

Việc dỡ bỏ lệnh cấm bán vũ khí sát thương đối với Việt Nam theo các chuyên gia CSIS cũng sẽ gặp phải những phản ứng tiêu cực từ Trung Quốc, điều mà cả Mỹ và Việt Nam đều không mong muốn. Ông Michael Green, Phó Chủ tịch cao cấp về châu Á thuộc CSIS, cho biết:

Bắc Kinh nhìn chung thường can thiệp vào những quyết định về trang bị vũ khí của các nước khác khiến những nước này xích lại gần hơn với Hoa Kỳ. Cho nên tôi sẽ trông đợi những phản ứng tiêu cực từ phía Trung Quốc và điều này cũng có ảnh hưởng đến quyết định của Việt Nam.

Việt Nam từ lâu đã kêu gọi Hoa Kỳ cân nhắc xem xét việc dỡ bỏ toàn bộ lệnh cấm bán vũ khí như một phần quan trọng trong quá trình bình thường hóa quan hệ hai nước được bắt đầu hơn 20 năm về trước. Trong cuộc họp báo thường kỳ vào hôm 12 tháng 5, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam đã nói với báo giới rằng Việt Nam sẽ hoan nghênh quyết định dỡ bỏ lệnh câm bán vũ khí cho Việt Nam của Tổng thống Mỹ và cho rằng đây là sự thể hiện lòng tin giữa hai nước trong xu hướng phát triển quan hệ hợp tác đối tác toàn diện giữa Mỹ và Việt Nam.

Trong tuần trước, hãng tin Reuters cho biết Việt Nam đã bí mật tổ chức một hội thảo về quốc phòng với sự tham gia của những hãng chế tạo vũ khí hàng đầu của Mỹ là Boeing và Lockheed Martin.

Theo chuyên gia về châu Á, Murray Hiebert, Việt Nam hiện đang tìm kiếm mua vũ khí của các nước khác trong đó có Mỹ nhưng chưa quyết định mua gì vì những khó khăn liên quan đến thủ tục mua bán vũ khí của Mỹ và vấn đề giá cả. Hiện Việt Nam chủ yếu mua vũ khí từ Nga. Theo chuyên gia Michael Green, những vũ khí chủ yếu mà Việt Nam có thể mua từ phía Mỹ trong tương lai là các thiết bị cho an ninh biển như rada chẳng hạn.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ash Carter trong chuyến thăm Việt Nam vào tháng 5 năm ngoái cũng đưa ra cam kết sẽ hỗ trợ Việt Nam 18 triệu đô la để mua các tàu tuần tra Metal Shark của Mỹ để giúp cải thiện khả năng quốc phòng trên biển của Việt Nam.

Theo RFA