Tuyên bố với giới báo chí trước khi đến dự hội nghị bộ trưởng Quốc Phòng ASEAN mở rộng tại Philippines, Bộ Trưởng Quốc Phòng Hoa kỳ tướng Jim Mattis nhấn mạnh, ASEAN phải là nơi tập hợp “những quốc gia muốn có các mối quan hệ song phương dựa trên nền tảng tôn trọng lẫn nhau, chứ không phải bằng sức mạnh kinh tế hay quân sự. Hoa Kỳ cam kết ủng hộ hết mình khối ASEAN”.

Lời tuyên bố này của ông Jim Mattis nhắc lại lập trường của Hoa Kỳ đã được ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson đưa ra hôm thứ Tư 14/10/2017, trình bày một tầm nhìn mới về Ấn Độ, xem quốc gia đông dân và dân chủ này có thể là một đối trọng với Trung Cộng trong tương lai.

Phát biểu của cả hai bộ trưởng Quốc Phòng và Ngoại Giao của Hoa Kỳ được trình bày trong tình hình mà ảnh hưởng của Hoa Kỳ trong khu vực Đông Nam Á đang suy giảm kể từ khi tổng thống Donald Trump dường như từ bỏ chính sách “xoay trục sang châu Á” của người tiền nhiệm Barack Obama, qua việc hủy bỏ Hiệp Ước Đối Tác Thương Mại Xuyên Thái Bình Dương (TPP), một hiệp ước mà Hoa Kỳ và các nước tham gia trong đó có Việt Nam đã tốn mất nhiều năm để thương lượng.

Cho đến nay, Hiệp Hội Các Quốc Gia Đông Nam Á (ASEAN) thường xuyên bị chia rẽ trước sự tranh giành ảnh hưởng giữa hai cường quốc Hoa Kỳ và Trung Cộng. Sự chia rẽ này được thể hiện rõ nét qua những vụ tranh chấp các hòn đảo nhân tạo trên Biển Đông mà Trung Cộng chiếm đóng và cho xây dựng thành những tiền đồn quân sự. 

Tờ Financial Times nhắc lại, Bắc Kinh đã khôn khéo theo đuổi chính sách phát triển quan hệ song phương riêng rẽ với từng nước thành viên hòng chia rẽ khối ASEAN. Và Trung Cộng phần nào đã thu được những kết quả nhất định.

Từ việc ASEAN không đề cập đến phán quyết của La Haye năm 2016 liên quan đến các tranh chấp lãnh hải, cho đến việc dần lôi kéo một số quốc gia thành viên rơi vào quỹ đạo của Trung Cộng. Ban đầu là Cam Bốt, Lào, nay những quốc gia đồng minh của Mỹ như Thái Lan, Philippines cũng bắt đầu bị lung lay. Tổng thống Philippines năm rồi có những lời ca ngợi “tình bạn mới” với Trung Cộng.

Trước mắt nguy cơ xảy ra đối đầu giữa Trung Cộng và Hoa Kỳ là rất thấp, nhưng giới chuyên gia không loại trừ khả năng một sự leo thang bất ngờ giữa hai đại cường. Bởi vì, còn có một vài nước trong khu vực vẫn xem Hoa Kỳ như là một đối trọng trước việc Trung Cộng gia tăng bành trướng sức mạnh kinh tế và quân sự.

Theo nhận định của ông Michael Vatikiotis, tác giả tập sách nói về Đông Nam Á có tựa đề “Blood and Silk” (tạm dịch là Máu và Lụa), “việc ông Mattis đến châu Á là tốt, nhưng những gì người ta thật sự muốn thấy là sự gắn bó lâu dài” . Vẫn theo chuyên gia này, nếu như Hoa Kỳ đã sao lãng và để cho Trung Cộng mở rộng được ảnh hưởng trong khu vực, thì Washington DC chỉ còn biết tự than thân trách phận mà thôi.

Do vậy, tham vọng thúc đẩy ASEAN đoàn kết chống Trung Cộng không phải là công việc dễ dàng gì đối với bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ.

Minh Anh (RFI)