Thái độ lạnh nhạt của Ả Rập Xê Út đối với ông Obama đặt ra câu hỏi : Phải chăng đã qua rồi thời kỳ quan hệ đặc biệt giữa Washington và Riyad ?

Từ hơn 70 năm qua, Hoa Kỳ và Ả Rập Xê Út duy trì mối quan hệ đặc biệt và hầu như không suy chuyển, dựa trên thỏa thuận giữa tổng thống Mỹ Franklin Delano Roosevelt và vua Ả Rập Xê Út Abdelaziz ben Abderrahmane Al Saoud (còn gọi là Ibn Saoud) được ký kết vào năm 1945 trên chiến hạm USS Quincy. Nội dung của thỏa thuận có thể tóm tắt như sau : Ả Rập Xê Út cung cấp dầu lửa cho Mỹ và đổi lại, Washington bảo đảm an ninh cho Riyad.

Loạt khủng bố 11/09/2001 tại Hoa Kỳ cũng như vai trò, trách nhiệm của Ả Rập Xê Út trong vụ này (tuy chưa được làm rõ), đã phần nào phủ bóng đen lên quan hệ song phương. 

Tuy nhiên, sự trục trặc trong quan hệ giữa hai nước trở nên rõ nét trong những năm gần đây. Riyad ngày càng khó chịu về chính sách đối ngoại của tổng thống Obama đối với vùng Trung và Cận Đông.

Theo ông Pascal Boniface, giám đốc Viện Quan Hệ Quốc Tế và Chiến Lược, được RFI trích dẫn, thì Ả Rập Xê Út « nghĩ rằng liên minh ký kết (năm 1945) với Hoa Kỳ đang dần dần tan rã hoặc suy tàn, nhất là với việc Hoa Kỳ và Iran xích lại gần nhau, sau hiệp định về chương trình hạt nhân Iran, được ký ngày 14/07 năm ngoái ».

Chuyên gia Boniface giải mã : Thứ nhất là Ả Rập Xê Út lo ngại bị bỏ rơi vì giờ đây nhu cầu về dầu lửa của Mỹ ngày càng giảm. Điểm thứ hai là Riyad nghi ngờ về việc Washington tôn trọng các cam kết bảo đảm an ninh và sự trường tồn của triều đại Al Saoud ; bằng chứng nhãn tiền là Hoa Kỳ đã bỏ rơi tổng thống Ai Cập Hosni Mubarak năm 2011.

Bên cạnh đó, uy tín, lòng tin của Mỹ cũng đã bị sứt mẻ nghiêm trọng trong mắt của Ả Rập Xê Út, sau khi tổng thống Obama từ chối tấn công Syria trong vụ vũ khí hóa học.

Thế nhưng, chính sách của Mỹ đối với Iran mới là nguyên nhân chủ chốt gây bất hòa giữa Riyad và Washington. Giới phân tích ví von là việc các siêu cường (5 thành viên Hội Đồng Bảo An và Đức) và Iran ký kết hiệp định về chương trình hạt nhân của Teheran, hồi tháng 07/2015, đã làm cho giới lãnh đạo Ả Rập Xê Út mất ngủ : Iran tái hội nhập vào cộng đồng quốc tế, các trừng phạt từng bước được bãi bỏ, Teheran sẽ lại có được những nguồn tài chính khổng lồ, nhờ vậy, Iran cũng cố ảnh hưởng của mình tại Liban, Syria, Irak và Yemen.

Ả Rập Xê Út theo chế độ quân chủ Hồi Giáo Sunni trong khi Iran được coi là trung tâm phe Hồi Giáo Shia và sự bành trướng của Iran là một kẻ thù « không đội trời chung » đối với các quốc vương vùng Vịnh và Ả Rập Xê Út.

Giữa tháng Ba vừa qua, trong một bài viết đăng trên tạp chí The Atlantic, tổng thống Obama kêu gọi Ả Rập Xê Út tìm cách chia sẻ mối quan hệ láng giềng hữu hảo với Iran. Chính quyền Riyad khó nuốt trôi được lời khuyên nhủ này.

Cựu lãnh đạo cơ quan tình báo Ả Rập Xê Út, hoàng tử Turki Al Fayçal, đã tuyên bố thẳng thừng là đã qua rồi « những ngày tháng tốt đẹp thủa xưa » trong liên minh lịch sử Mỹ-Ả Rập Xê Út và cần « xác định lại » quan hệ song phương. Ông nhấn mạnh : « Chúng tôi không thể trông đợi sự trở lại của những ngày tháng tốt đẹp xưa kia ».

Theo RFI