Lãnh đạo Liên Bang Xô Viết năm 1985, Mikhail Gorbachev đã khởi xướng hàng loạt các cải cách chính trị và kinh tế nhằm hiện đại hóa và dân chủ hóa một liên bang đang lâm vào khủng hoảng trầm trọng. Được đánh giá có nhiều đóng góp quyết định làm chấm dứt đối đầu Đông – Tây kéo dài gần nửa thế kỷ, năm 1990 ông được trao giải Nobel Hòa Bình. Một năm sau đó ông từ chức tổng thống Liên Xô, kéo theo sự sụp đổ của Liên Bang Xô Viết.

Rút khỏi chính trường, Mikhail Gorbachev vẫn tiếp tục các hoạt động ở nước ngoài, thường xuyên kêu gọi Moscow và Washington đối thoại để bảo đảm an ninh thế giới, cắt giảm vũ trang. Đó cũng là những nỗ lực mà ông đã làm thành công với nhiều lãnh đạo phương Tây và đặc biệt là với cựu tổng thống Mỹ Ronald Reagan từ 1985 đến khi Cộng Sản Liên Xô tan rã.

Khoảng 10 năm trở lại đây, Mikhail Gorbachev ít khi xuất hiện hay lên tiếng về các vấn đề thời sự quốc tế lớn. Lần gần đây nhất, liên quan đến cuộc xâm lược của Nga vào Ukraina, hôm 26/02, quỹ Mikhail Gorbachev có ra thông cáo kêu gọi” chấm dứt các hành động thù địch” tại Ukraina và” đối thoại hòa bình ngay lập tức”. 

Ngay sau khi có tin ông qua đời, nhiều chính khách quốc tế đã bày tỏ xúc động. Tổng thư Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres gọi Mikhail Gorbachev là“Nguyên thủ Nhà nước duy nhất đã làm thay đổi hướng đi lịch sử”. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đăng twitter ca ngợi ông “một con người hòa bình mà sự lựa chọn của mình đã mở ra con đường tự do cho người Nga”.

Chủ tịch Ủy Ban Châu Âu, Ursula von der Leyen thì ca ngợi Gorbachev là “một lãnh đạo đáng được tin cậy và tôn trọng và đã mở đường cho một châu Âu tự do”. Trong một thông cáo ra hôm qua, tổng thống Mỹ Joe Biden đánh giá ông là một“lãnh đạo hiếm hoi” can đảm đã cống hiến sự nghiệp vì” một thế giới an toàn và tự do hơn cho hàng triệu người”

Còn tại Moscow, phát ngôn viên điện Kremlin dẫn lời tổng thống Nga Vladimir Putin gửi lời chia buồn sâu sâu sắc đến gia đình và người thân của ông Mikhail Gorbachev.

Được phương Tây ca tụng nhiều, nhưng tại Nga, từ sau khi Liên Xô sụp đổ, vai trò của chính trị của Gorbachev vẫn gây nhiều tranh cãi. Có luồng dư luân cho rằng ông là người có công mang lại tự do ngôn luận, thì cũng không ít người cho rằng ông là người đã phá vỡ sự hùng cường của một liên bang, một điều sỉ nhục đối với nước Nga.

Tại Trung Cộng, Gorbachev không bao giờ được coi là hình mẫu hay được ngưỡng mộ. Thông tín viên Stéphane Lagarde tại Bắc Kinh tường trình:

Không thể nói là Mikhail Gorbachev là đối tượng được ngưỡng mộ tại Trung Cộng sáng nay. Tin cựu lãnh đạo Liên Xô qua đời được truyền thông Nhà nước Trung Cộng đưa tin một cách tản mạn. Tân Hoa Xã trở lại với thời điểm quan trọng trong đời ông với bức ảnh minh họa là nụ cười chia sẻ với tổng thống Mỹ Ronald Reagan năm 1987.

Trái lại, không có một bức ảnh nào về chuyến thăm của Gorbachev tại Đại Lễ Đường Nhân Dân Bắc Kinh vào năm 1989, vào thời điểm mà phong trào sinh viên Trung Cộng đang tập hợp biểu tình tại quảng trường Thiên An Môn. Một chuyến đi tuy nhiên định hình lịch sử đồng thời giúp lãnh đạo Liên Xô càng vững tin vào chính sách cải tổ và mở cửa với tên gọi nổi tiếng”Perestroika”.

“Đường lối này được Đặng Tiểu Bình đánh giá là chính sách phá hoại. Cựu lãnh đạo Trung Cộng còn đánh giá đồng nhiệm Liên Xô là ngu dốt” bởi vì ông Gorbachev đã đặt cải tổ chính trị lên trước phát triển kinh tế.

Hơn ba thập niên sau, Mikhail Gorbachev vẫn là nỗi ám ảnh của Tập Cận Bình và những người ủng hộ chủ trương “đại phục hưng dân tộc Trung Hoa”. Tờ Hoàn Cầu Thời Báo viết:”Sự tôn thờ ngây ngô, non nớt và mù quáng của Gorbachev đối với hệ thống phương Tây đã dẫn đến việc đại cường Liên Bang Xô Viết đánh mất sự độc lập. Đó là là bài học lớn cho sự lãnh đạo Trung Cộng”