Hồng Kông từng là một lãnh thổ phụ thuộc của Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland từ năm 1842 đến khi chuyển giao chủ quyền cho Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa năm 1997. Tuyên bố chung Trung-Anh và Luật Cơ bản của Hồng Kông quy định rằng Hồng Kông được hưởng một quy chế tự trị cho đến ít nhất là năm 2047 – 50 năm sau khi chuyển giao chủ quyền. Dưới chính sách một quốc gia, hai chế độ, Chính quyền Trung ương chịu trách nhiệm về mặt quốc phòng và ngoại giao của lãnh thổ này còn Hồng Kông thì duy trì phần lớn chế độ chính trị, hệ thống pháp luật, lực lượng cảnh sát, chế độ tiền tệ, chính sách hải quan, chính sách nhập cư, hệ thống xuất bản, báo chí, hệ thống giáo dục của Anh, và các đại biểu trong các tổ chức, đảng chính trị, và sự kiện quốc tế. Nhưng Trung Cộng đã nuốt lời hứa cho nên thanh niên và người dân xuống đường chiếm khu Thị Chính Hồng Kông đòi bầu cử dân chủ, không chịu sự áp đặt cách “đảng cử dân bầu” của Trung Cộng. Biến cố đang nổ bùng lớn ở Hồng Kông liên tiếp mấy tuần nay đã thu hút những bình luận gia và báo chí quốc tế…Dưới đây là bình luận của báo chí Pháp nói về những biến động chính trị đang xẩy ra tại Hồng Kông.

Việc chính quyền Hồng Kông sử dụng vũ lực, hơi cay và bột tiêu để giải tán đoàn người biểu tình ôn hòa đã tiếp thêm sức cho phong trào đòi dân chủ. Nhưng Hồng Kông không phải là Thiên An Môn. Đài Loan “suy nghĩ” nhiều từ trường hợp của Hồng Kông 

Người dân Hồng Kông sôi sục tiếp tục biểu tình đòi dân chủ là chủ đề thời sự quốc tế được các báo Pháp sáng nay 30/09/2014 bàn luận nhiều nhất. Le Monde đề tựa : “Cuộc nổi dậy ôn hòa của Hồng Kông chống lại Bắc Kinh”. Nhật báo công giáo La Croix thì cho rằng: “Hồng Kông luôn đòi hỏi dân chủ từ Bắc Kinh”.

Libération tả lại “Đám đông chiếm giữ đường phố tại Hồng Kông”. Nhưng đối với nhật báo Le Figaro hay nhật báo kinh tế Les Echos “Đường phố Hồng Kông đang thách thức Bắc Kinh” và “Tại Hồng Kông, cuộc biểu tình mang một tầm quan trọng không gì bì được”.

“Cuộc cách mạng ô dù”, là thuật ngữ các báo Pháp dùng để chỉ cuộc biểu tình của người dân Hồng Kông hôm qua. 20.000 người, dưới bóng những chiếc ô che nắng đủ màu sắc, đã tụ tập tại khu Admiralty, gần trụ sở hành chính của đặc khu hành chính. Một thất bại ê chề cho ông Lương Chấn Anh, lãnh đạo Hồng Kông. Chính ông đã kêu gọi người dân phải giải tán trong ngày biểu tình cuối tuần mà ông cho là “bất hợp pháp”.

Theo nhận định chung của các tờ báo Paris, chính việc chính quyền Hồng Kông sử dụng vũ lực (hơi cay và bột tiêu) để giải tán đoàn người biểu tình ôn hòa hôm Chủ nhật 28/09/2014 đã tiếp thêm sức cho phong trào đòi dân chủ. Chính quyền từng hy vọng rằng những bất ổn sẽ đẩy những người biểu tình phải trực diện với một công luận lo sợ khủng hoảng chính trị sẽ ảnh hưởng nặng lên kinh tế. Thế nhưng nước cờ đó đã bị thất bại.

Ngày hôm qua, biểu tình đã lan rộng khắp Hồng Kông, lan sang cả vùng đảo Cửu Long và khu phố mua sắm nổi tiếng Mongkok. Phong trào phản kháng sẽ phải tiếp tục cho đến ngày mai, 01/10, cũng là ngày quốc khánh của Đại lục. Theo nhận định của giáo sư đại học Hồng Kông, Jean-Pierre Cabestan,: “Hồng Kông dưới cú sốc. Thái độ hung hăng của cảnh sát đã gây sốc cho nhiều người Hồng Kông. Bắc Kinh đã nhầm khi nghĩ rằng đại bộ phận dân chúng ủng hộ cải cách ( do họ đề ra )”.

Mọi câu hỏi giờ đây đều dồn về phía Trung Quốc. Bất ngờ trước tầm mức của làn sóng phản đối, chính quyền trung ương đã tìm cách hạ nhiệt khi cho rút lui lực lượng chống bạo động, nhưng cũng không làm chùn bước được đám đông. Cũng theo vị giáo sư trên hiện “Bắc Kinh đang trong một thế khó khăn và để cho phong trào tự tan rã. Câu hỏi là liệu họ (Bắc Kinh) có sẵn sàng đàm phán các nhượng bộ về cải cách để thoát khủng hoảng hay không”.

Các tờ báo cũng dự đoán đến kịch bản tồi tệ nhất có thể xảy ra đó là khai hỏa, thậm chí sử dụng cả quân đội để vãn hồi trật tự. Và nếu như vậy bóng ma Thiên An Môn như đang chập chờn đâu đây, theo như quan sát của các báo Pháp. Theo như Libération, hành động vũ lực của cảnh sát Hồng Kông đối với người biểu tình gợi nhắc lại vụ đàn áp đẫm máu phong trào dân chủ Thiên An Môn, vào mùa xuân năm 1989. Nỗi ám ảnh đó không phải là không có cơ sở.

Libération nhớ lại, vào tháng 08/2014 vừa qua, tờ nhật báo chính thức của chính quyền Bắc Kinh bằng tiếng Anh, Global Times, có đăng xã luận của Tổng biên tập viên khẳng định rằng vụ trấn áp quân sự năm đó là “cần thiết” để “thiết lập trật tự và ổn định”. Bằng chứng cho hành động “khôn ngoan” của những người ra lệnh năm đó là những năm tháng phát triển kinh tế theo sau.

Gần đây nhất Global Times có đăng trên website của mình bài viết của một giáo sư “Học viện cảnh sát vũ trang” cảnh báo nếu cảnh sát Hồng Kông không kiểm soát được tình thế, quân đội Trung Quốc sẽ can thiệp. Tuy nhiên, Libération cho hay bài viết này chỉ xuất hiện có vài giờ trên mạng. Mặc dù lãnh đạo Hồng Kông là Lương Chấn Anh trấn an dân chúng cảnh sát sẽ không nổ súng vào người biểu tình và sẽ không nhờ đến sự trợ giúp của quân đội Trung Quốc, nhưng người dân Hồng Kông cảm thấy ông đã không nói thật. Tuy nhiên cũng đừng quên rằng “Hồng Kông lệ thuộc vào chính quyền Trung Quốc”, theo như lời nhắc nhở của phát ngôn viên chính phủ, Ngoại trưởng Hoa Xuân Óanh.

Trung Quốc không đủ sức đối mặt với những đấu tranh ý tưởng

Về phần mình, La Croix không lấy làm ngạc nhiên về thái độ đe dọa của Bắc Kinh. Bài xã luận đề tựa “Nền dân chủ Trung Quốc”, cho rằng chẳng có gì đáng ngạc nhiên cho phản ứng tự vệ của chính quyền Trung Quốc khi có một sự cố xảy ra diễn biến theo chiều hướng xấu. Điển hình lần này là kiểm duyệt Internet. Báo chí chính thống trong nước tuân theo chỉ đạo im lặng hay thay vào đó là tuyên truyền. Trung Quốc tỏ ra yếu ớt, không có khả năng đối đầu về quan điểm chính trị.

Hồng Kông cũng không phải là Thiên An Môn

Tuy nhiên, xã luận của Les Echos cho rằng, tuy cái bóng sự kiện Thiên An Môn chập chờn trên đầu những người biểu tình, nhưng cũng sẽ rất sai lầm nếu cho rằng phong trào “Occupy Central” with Love and Peace sẽ bị thua cuộc. Đầu tiên hết chính Bắc Kinh là kẻ đã nuốt lời hứa đưa ra vào năm 2007, chấp nhận bầu cử theo thể thức phổ thông đầu phiếu vào năm 2017. Đối với người dân tại đây, việc Bắc Kinh chỉ định ứng cử viên là một hành động “khiêu khích”.

May mắn thứ hai cho những nhà đấu tranh dân chủ tại cựu thuộc địa Anh quốc này là Hồng Kông cũng không phải Thiên An Môn. Những người ủng hộ dân chủ luôn tìm cách tránh để cho sự việc vượt ra ngoài tầm kiểm soát. Và vai trò kinh tế và tài chính của đảo quốc đang đặt ông Tập Cận Bình vào thế khó xử.

Và trong một chừng mực nào đó, Trung Quốc cũng phải có tầm nhìn xa về vấn đề Đài Loan. Bắc Kinh không thể nào để cho Đài Bắc có cảm giác là lời hứa “một quốc gia, hai hệ thống” chỉ là lời đùa cợt. Trung Quốc có lẽ sẽ phải nhượng bộ. Mức độ quan trọng của sự nhún nhường đó sẽ còn phụ thuộc nhiều vào các phong trào dân chủ trên đảo quốc và tại Hoa lục.

Sinh viên Hồng Kông, động lực chính phong trào dân chủ

Bàn về sự thành công cho đến ngày hôm nay của phong trào đòi dân chủ tại Hồng Kông, Le Figaro nhận thấy “Sinh viên, đầu tàu của ‘cách mạng ô dù’”. Sinh viên tiếp nối vai trò dẫn đầu phong trào đòi dân chủ từ những đàn anh quá cẩn trọng bằng cả nhiệt huyết. Dám thách thức cả cảnh sát và hơi cay, họ đã tiếp sức cho phong trào bất tuân dân sự Occupy Central, do các giáo sư đại học ủng hộ dân chủ tiến hành.

Cách đây một tuần nhiều nhà quan sát còn cho rằng phong trào bãi khóa cũng sẽ làm thay đổi được gì. Nhưng giờ đây, theo đánh giá của giáo sư Jean-Pierre Cabestan, tại đại học Hồng Kông: “Phong trào sinh viên được ủng hộ đông hơn dự kiến. Kể từ giờ, phong trào tự phát đã vượt qua cả làn sóng Occupy Central”.

Đài Loan : “trông người lại nghĩ tới ta”

Nếu như người dân Hồng Kông mang trong mình mối lo âu mất các quyền dân chủ, thì tại Đài Loan, nỗi sợ Trung Quốc tấn công ngày một lớn. Chưa bao giờ Trung Quốc từ bỏ khả năng lấy lại Đài Loan bằng vũ lực, theo như một báo cáo đưa ra hồi năm rồi và nếu như các đạo quân hùng mạnh của Bắc Kinh tấn công, Đài Bắc sẽ phải lao vào một cuộc chiến bất cân xứng. Do đó, theo Le Figaro, “Đài Loan đang xem lại hệ thống phòng thủ trước Trung Quốc”.

Bộ quốc phòng Đài Loan trong một báo cáo hồi năm 2013 đã gióng lên hồi chuông báo động: Quân đội Nhân dân Giải phóng có thể kháng cự lại được các cuộc phản công của Hoa Kỳ, trong trường hợp Bắc Kinh xâm chiếm lại Đài Loan ngay từ năm 2020. Việc Trung Quốc đang hiện đại hóa không quân và hải quân khiến Đài Bắc rất lo lắng, vì như thế Bắc Kinh có thể đối đầu với Hoa Kỳ. Bằng chứng cụ thể việc triển khai tên lửa đạn đạo Đông Phong 21. Loại vũ khí này nổi tiếng là một “kẻ hủy diệt tàu sân bay”. Và chúng có thể gây ra những thiệt hại to lớn cho hạm đội Hoa Kỳ khi đến giải cứu đồng minh.

Theo giải thích của thứ trưởng Quốc phòng Đài Loan: “Bắc Kinh có ba chọn lựa để chinh phục Đài Loan: đổ quân bằng tàu đổ bộ, bắn tên lửa, hay phong tỏa đường biển. Chúng ta đang đầu tư vào hệ thống mìn thông minh, tên lửa chống tên lửa. Chúng ta cần loại vũ khí rẻ tiền để chống lại những thiết bị quân sự đắt tiền của Trung Quốc. Nhưng chúng ta lại thiếu tàu ngầm, một công cụ không thể thiếu cho hệ thống phòng thủ, vì nó có thể giúp chúng ta phá được vòng vây”.

Đây cũng chính là khó khăn mấu chốt của Đài Bắc. Việc Trung Quốc đi lên thành cường quốc gây cản trở cho mọi cuộc thương thuyết để mua tàu ngầm. Ngay cả đồng minh lâu đời của Đài Loan là Hoa Kỳ cũng phải kiêng dè nên tìm cách trì hoãn mọi cuộc thương lượng.

Điều này buộc Đài Loan giờ phải tự thân vận hành, nghiên cứu tự chế tạo tàu ngầm. Đài Bắc hy vọng có thể thuyết phục được các nhà thầu nước ngoài cung cấp những hệ thống. Một kiểu mua bán mà Đài Loan cho là “ít nhạy cảm” hơn là mua nguyên chiếc. Đảo quốc này cũng ban hành lệnh tòng quân theo lớp tuổi để huấn luyện một đội quân chuyên nghiệp hơn.

Dù vậy, Le Figaro cũng nhận thấy Đài Loan không có khả năng tạo được thế đối trọng với người khổng lồ Trung Hoa.