Mỹ-Trung ngoại giao áo xanh, áo đỏ

Tổng thống Mỹ Donald Trump nói thương lượng về thương mại với Trung Cộng sẽ “rất khó khăn” khi ông gặp Chủ tịch Trung Cộng Tập Cận Bình ở Mar-a-Lago, Florida, hôm thứ Năm.
Thương mại sẽ là một trong hai vấn đề chính, cùng với Bắc Hàn. Vấn đề cho quan hệ thương mại Mỹ – Trung là nó rất mất cân bằng và xảy ra từ lâu. 

Riêng trong 2016, Mỹ nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ trị giá 480 tỉ đôla từ Trung Cộng. Hàng nhập khẩu giúp giữ giá thấp cho người tiêu dùng Mỹ.

Mỹ chỉ bán được 170 tỉ đôla hàng xuất khẩu cho Trung Cộng như máy bay, và mặt hàng nông nghiệp như đậu nành. Mỹ cũng kiếm tiền từ dịch vụ như đào tạo khoảng 350.000 sinh viên Trung Cộng tại Mỹ.

Trung Cộng là nguồn thâm hụt thương mại lớn nhất của Mỹ. Trong năm 2016, Trung Cộng chiếm khoảng 60% trong tổng thâm hụt 500 tỉ đôla.

Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump thường nói ông muốn đưa việc làm sản xuất về lại Mỹ.

Sau khi Trung Cộng gia nhập WTO năm 2001, hàng nhập khẩu Trung Cộng vào Mỹ tăng đột biến, được giới kinh tế học gọi là “cú sốc Trung Cộng”.

Từ 2000 đến 2007, việc làm sản xuất của Mỹ giảm mạnh, từ 16,9 xuống còn 13,6 triệu. Khủng hoảng tài chính 2008 còn giảm tiếp số lượng, còn 11,2 triệu, mặc dù kể từ đó, con số này trở nên khá ổn định.

Những người làm may mặc và điện tử thuộc số bị ảnh hưởng nặng nhất. Một số nhà kinh tế cho rằng 40% trong số mất việc thuộc các ngành này có thể liên quan hàng nhập khẩu Trung Cộng.

Tuy vậy, lượng hàng rẻ cũng tạo ra các việc làm phi sản xuất ở Mỹ, vì người tiêu dùng có thêm tiền để chi các việc khác. Nó giúp cho y tế, giải trí, du lịch. Nên ta có thể nói thâm hụt thương mại hủy hoại một số việc làm mà cũng tạo ra thêm việc làm.

Vậy Tổng thống Trump có thể làm gì?

Khi là ứng viên tổng thống, ông Trump đe dọa các biện pháp bảo hộ gắt gao như đánh thuế 45% lên hàng Trung Cộng. Nhưng lịch sử chứng tỏ bảo hộ không làm giảm thâm hụt mậu dịch. Ông cũng dọa nêu tên Trung Cộng là “thao túng tiền tệ”.

Suốt nhiều năm, Trung Cộng đã can thiệp để giữ tỉ giá quy đổi thấp, điều này giúp giảm giá hàng hóa và tăng thâm hụt với Mỹ. Nhưng gần đây, ngân hàng trung ương Trung Cộng đã giữ giá tiền cao, khiến hàng xuất khẩu đắt hơn. Mỹ sẽ có lợi nếu khuyến khích xu hướng này.

Lựa chọn hứa hẹn nhất cho Tổng thống Trump là thương lượng để Mỹ tiếp cận người tiêu dùng Trung Cộng thuận lợi hơn. Trung Cộng có nhiều hạn chế về nhập khẩu, ví dụ đánh thuế ô tô 25%.

Có lẽ quan trọng nhất cho Mỹ là các dịch vụ hiện đại như tài chính, mạng xã hội, viễn thông, y tế, giao thông nói chung đóng cửa trước nhập khẩu và đầu tư nước ngoài.

Đến nay có ít tiến bộ, nhưng việc mở cửa thị trường Trung Cộng sẽ đem lại nhiều lựa chọn hơn cho người tiêu dùng Trung Cộng và giúp duy trì quan hệ ổn định với Mỹ.

Liệu sẽ có chiến tranh thương mại?

Có lẽ là không, vì các biện pháp bảo hộ sẽ làm hại kinh tế Mỹ.

Đảng Cộng sản Tàu đang sắp sửa đại hội quan trọng vào cuối năm, và sẽ khó để ông Tập Cận Bình có thể làm điều gì cứng rắn trước đó. Ngay cả sau đó nữa, Trung Cộng chắc sẽ mở cửa thị trường rất chậm.

Theo BBC