Để tồn tại, Kyiv cần phải xây dựng các lữ đoàn mới buộc Moscow phải đàm phán.

Sau nhiều tháng trì hoãn, Quốc Hội Mỹ thông qua ngân khoản viện trợ gần 61 tỷ USD cho Ukraine đã giúp quân đội Ukraine chiếc phao cứu sinh cần thiết. Tuy nhiên, chỉ với ngân khoản viện trợ này thôi thì không thể giải quyết những vấn đề lớn hơn của Ukraine trong cuộc chiến với Nga. Lực lượng Ukraine đang bảo vệ tiền tuyến trải dài khoảng 600 miles ở phía Nam và phía Đông của nước này, và sự chậm trễ kéo dài ở Washington đã khiến quân đội Ukraine bị dàn mỏng phòng thủ một cách nguy hiểm và hao tổn nhân lực quá nhiều. Vũ khí và đạn dược cứu trợ của Mỹ giúp đỡ đáng kể chi phí cho cuộc tấn công mùa hè sắp tới của Nga. Ngân khoản viện trợ cung cấp cho các lực lượng Ukraine đủ vũ khí để yểm trợ cho việc lên kế hoạch quân sự có hệ thống hơn cho mùa hè và mùa thu này.

Tuy nhiên, việc chấm dứt chiến tranh theo những điều khoản thuận lợi cho Ukraine sẽ đòi hỏi nhiều hơn, và rất nhiều việc đơn thuần chỉ cung ứng trang thiết quân sự. Hơn hai năm kể từ cuộc xâm lược toàn diện của Nga vào Ukraine, mục tiêu của Nga trong cuộc chiến vẫn không thay đổi: Nga tìm cách tấn công để khuất phục Ukraine. Thêm vào đó, những viện trợ không ổn định và sự trì hoãn viện trợ vì lý do chính trị từ các quốc gai NATO cho Ukraine đã khiến Nga ngày càng thấy mình có khả năng thực thi ý định của mình hơn. Nếu Ukraine muốn ngăn chặn chiến thắng của Nga trong dài hạn, họ sẽ cần một chiến lược hữu hiệu và toàn diện. Điều này đồng nghĩa với một chương trình huấn luyện, trang bị và huy động lực lượng quân sự mới. Điều đó sẽ thuyết phục Nga nếu tiếp tục cuộc chiến sẽ ngày càng trở nên rủi ro đối với Nga. Có nghĩa là thiết lập một vị thế đủ mạnh để Ukraine tự mình đặt ra các tiêu chuẩn một nền hòa bình lâu dài.

Ukraine vật lộn với bom lượn:

Kể từ mùa thu năm 2023, tình hình chiến trường của Ukraine ngày càng xấu đi. Phần lớn là do thiếu đạn dược, quân đội Ukraine buộc phải rút lui nhường lãnh thổ cho Nga, thông thường là những chiến trường sau khi chịu thương vong đáng kể. Nga đã tập trung khoảng 470,000 quân ở Ukraine và có ý định xử dụng số quân này để cố gắng chiếm trọn vùng Donbass vào năm 2024. Các lực lượng Nga đang tập trung tấn công các thị trấn quan trọng ở phía Đông. Chiếm đóng được vùng này Nga đe dọa các trung tâm hậu phương chính yếu của Ukraine ở trong và xung quanh khu vực Donetsk.

Những cuộc tấn công mới của Nga thường là các đơn vị xe tăng tấn công phòng tuyến Ukraine, đột phá và sau đó cố gắng khai thác những thành quả đó sâu vào các vùng lãnh thổ do Ukraine kiểm soát để cắt rời các đơn vị Ukraine. Nhưng hiện tại, Nga không có khả năng thực hiện những ý định như vậy trên quy mô lớn. Sau hơn hai năm chiến đấu hết mình, sĩ quan chuyên nghiệp của Nga đã chết rất nhiều, khả năng lên kế hoạch và đồng bộ các cuộc tấn công quy mô lớn cần sĩ quan giỏi, nhưng hiện nay Nga bị giới hạn. Các cuộc tấn công của Nga chủ yếu bao gồm các cuộc tấn công liên tiếp ở cấp tiểu đội và đại đội. Và khả năng của những đơn vị này bị công chậm chạp khi số thương vong nặng nề.

Tuy nhiên, hiện tại Nga có lợi thế pháo binh hơn Ukraine gấp nhiều lần. Với việc thông qua ngân khoản 61 tỷ USD viện trợ mới của Mỹ, lợi thế đó có thể sẽ giảm xuống tỷ lệ còn 3/1, không như 10/1 trước đây. Điều này đồng nghĩa sẽ làm tăng tỷ lệ thương vong của quân Nga.
Nhưng Nga có một số vũ khí để gây thiệt hại nặng nề, ví dụ, lực lượng Nga đã xử dụng bom lượn cải tiến với hiệu quả tàn phá nặng nề. Đây là những quả bom FAB-500 do Liên Xô chế tạo. Những quả bom này nặng nửa tấn, được trang bị bộ cánh và bộ điện tử dẫn đường, nó được máy bay Nga ném từ phía sau phòng tuyến chừng 65 km. Với tầm bắn đó, chúng có thể dễ dàng tấn công các thị trấn Ukraine, làm sập đổ các tòa nhà và buộc dân chúng phải tản cư tán loạn.

Khi dân bị chạy loạn, quân đội Ukraine buộc phải huy động lực lượng đáng kể để bảo vệ các khu dân cư thoát khỏi tầm bắn bom lượn của Nga. Lấy ví dụ như Chasiv Yar, một thị trấn nhỏ trên một dãy núi quan trọng ở vùng Donetsk phía Đông. Nếu nó thất thủ, lực lượng Nga sẽ giành được vị trí thuận lợi để pháo kích các thị trấn ở Donbass và các tuyến tiếp tế quan trọng của Ukraine. Do đó, quân đội Ukraine đang cố gắng để giữ vững thị trấn này, ngay cả khi tình hình chiến trường trở nên bất lợi hơn. Nguy cơ của nó do bởi hệ thống phòng không phòng thủ nơi khác của Ukraine quá tải, nên cho phép máy bay Nga tiến gần phòng tuyến, làm tăng độ chính xác của việc ném bom. Thật không may, Ukraine càng cần các hệ thống hỏa tiễn đất đối không để bảo vệ các thành phố của mình, thì họ càng đặt các lực lượng mặt đất ở tiền tuyến vào tình thế nguy hiểm. Giải pháp này thường được các nhà chiến lược quân sự gọi là “phòng thủ tích cực” (active defense), xử dụng các cuộc phản công quy mô nhỏ để phá vỡ bước tiến của kẻ tấn công. 

Nếu lực lượng Nga chiếm được vị trí quan trọng ở Chasiv Yar, quân đội Ukraine có thể xử dụng các cuộc phản công để cô lập vị trí đó, khiến người Nga không thể cố thủ và tiến lên. Nhưng Ukraine rất ít lực lượng dự bị và đã thiếu phương tiện tác chiến cần thiết để khai thác những nhược điểm của Nga ngay sau khi họ chiếm các vị trí. Do thiếu lực lượng dự bị để phản công, Ukraine phải chấp nhận phương cách làm tăng số thương vong của quân Nga cho mỗi vị trí họ chiếm đóng, từ đó làm chậm tốc độ tiến quân của quân Nga.

Trong những điều kiện như thế, ngay cả việc thông qua đạo luật viện trợ của Mỹ cũng chỉ có thể thay đổi một phần cục diện chiến trường. Vì sự trì hoãn kéo dài ở Washington đồng nghĩa với việc sẽ mất thời gian để giải quyết phần lớn thiệt hại mà Ukraine phải hứng chịu. Ukraine sẽ mất thêm đất đai vào tay Nga trong mùa hè này. Vấn đề là mất bao nhiêu và quân đội Ukraine có thể khiến Nga phải trả giá đắt như thế nào cho những thành quả đạt được.

Cần bổ sung thêm nhân lực mới, và hạn chế thương vong

Bên cạnh việc cung cấp đạn dược ngay lập tức, hiệu quả lớn nhất của ngân khoản viện trợ 61 tỷ USD của Mỹ chính là sự chắc chắn. Sau nhiều tháng mà thời gian và số lượng viện trợ của Mỹ vẫn đang trong tình trạng tranh cải, giờ đây Ukraine chắc chắn rõ ràng về nguồn lực quân sự trong sáu tháng tới để cho phép họ lập kế hoạch chiến lược rộng hơn.

Điều quan trọng nhất là cần phải thành lập các đơn vị mới. Để làm được điều đó, Ukraine cần huy động thêm nhân lực quân sự, cải thiện hệ thống huấn luyện quân đội, duy trì số lượng quân sự và trang bị đầy đủ cho những đơn vị này so với các đơn vị Nga. Cho đến nay điều này là chưa thể thực hiện được. Do giới lãnh đạo quân sự Ukraine đang ưu tiên tất cả trang thiết bị cho lực lượng quân đội ngoài mặt trận. Quy mô ngân khoản viện trợ của Mỹ – và sự hỗ trợ thêm từ các đồng minh châu Âu – đồng nghĩa với việc giới lãnh đạo quân sự Ukraine có thể bắt đầu thực hiện một kế hoạch để huấn luyện và trang bị thêm quân đội. Ukraine không thiếu người để động viên (Theo một phân tích gần đây, có thể có thêm vài triệu người Ukraine có khả năng nhập ngũ). Điều Ukraine thiếu là một hệ thống huấn luyện hiệu quả để đưa những người đã sẵn sàng vào lực lượng và trang bị cho họ. Những vấn đề này có thể là những khó khăn mà Ukraine phải vượt qua.

Các chỉ huy Ukraine cần phải thành lập các lữ đoàn mới thay vì chỉ là đơn vị để bù đắp quân số bị chết hiện có. Quân đội Ukraine hiện nay không đủ lữ đoàn để luân phiên toàn bộ lực lượng ra khỏi tuyến đầu. Các lữ đoàn riêng lẻ của Ukraine phải luân phiên cho các tiểu đoàn kiệt sức rời vùng giao tranh để nghỉ ngơi và bổ sung quân số ngắn hạn. Do đó, điều quan trọng là Ukraine phải xây dựng và huấn luyện thêm các lữ đoàn để có thể phòng thủ hữu hiệu vào mùa Thu năm nay. Theo thời gian, những đơn vị mới này sẽ nâng cao khả năng phản công quân Nga của Ukraine.

Quân đội Ukraine phải tiến hành huy động theo ba giai đoạn. Đầu tiên, họ phải ngay lập tức huy động lực lượng thay thế cho lực lượng hiện có trên chiến trường. Nhưng sau đó họ phải đào tạo lực lượng dự bị để cho phép các đơn vị thay đổi nghỉ ngơi và bổ sung huấn luyện cũng như quân số, sau cùng các đơn vị mới có khả năng phòng thủ lẫn tấn công. Giai đoạn đầu là dễ giải quyết. Giai đoạn hai, thiết bị quân sự là yếu tố hạn chế đối với giai đoạn hai. Giai đoạn ba, yếu tố hạn chế nhất là huấn luyện sĩ quan. Điều này có thể được giải quyết dù không mong đầy đủ, tuy nhiên những đơn vị có thể chiến đấu phải được thực hiện ngay lập tức nếu Ukraine muốn có lực lượng cần thiết để phản công vào năm 2025.

Nga có thể sẽ trở nên nguy hiểm nhất vào những tháng cuối năm 2024. Đến thời điểm đó, sau nhiều tháng hứng chịu các hoạt động tấn công của Nga, quân đội Ukraine sẽ bị thử thách lớn, năng lực phòng không của họ thiếu. Nga có thể sẽ có đủ quân để xoay vòng các đơn vị của mình để cho phép các cuộc tấn công liên tiếp vào mùa Thu.

Tầm nhìn:

Năng lực của Nga không phải là không có giới hạn. Nga đã đưa ra một số lựa chọn về công nghiệp và quân sự có thể hạn chế tiềm năng tấn công của họ trong năm 2025. Thứ nhất, Nga đã quyết định không mở rộng sản xuất nòng pháo, do đó sẽ có ít pháo mới có sẵn vào năm tới. Thứ hai, dựa trên tỷ lệ tổn thất hiện tại, kho dự trữ xe thiết giáp của Nga cũng có thể sẽ bị cạn kiệt vào nửa cuối năm 2025. Điều này có nghĩa là quân đội Nga sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào các trang thiết bị mới được sản xuất thay vì trang thiết bị tân trang lại từ kho dự trữ hiện có, gây ra hạn chế nghiêm trọng cho khả năng bổ sung các hệ thống vũ khí tổn thất trong chiến trường. Đồng thời, bắt đầu từ cuối năm 2024, sản xuất vũ khí của châu Âu sẽ bắt đầu tăng đều đặn khi các khoản đầu tư được thực hiện vào năm ngoái và những tháng đầu năm nay bắt đầu gặt hái kết quả. Do đó, đến năm 2025, các vấn đề nguồn cung có thể sẽ ít cấp tính hơn đối với Ukraine và nghiêm trọng hơn đối với Nga – nếu Ukraine có thể cầm cự cho đến lúc đó.

Với tầm nhìn này, thách thức đối diện với Ukraine và các đồng minh của họ trở nên rõ ràng. Các ưu tiên hàng đầu phải là bảo đảm không chỉ cuộc tấn công mùa hè của Nga gây hao tổn chi phí cao cho Ukraine mà còn bảo đảm quân đội Ukraine thực sự hiện diện để ngăn chặn các cuộc tấn công của Nga tiếp theo vào mùa Thu năm 2024 – và lý tưởng nhất là thiết lập một tiền tuyến ổn định vào đầu năm 2025. Chỉ từ vị trí như vậy, Ukraine mới có thể giành lại quyền chủ động. Việc đạt được mục tiêu đó phụ thuộc phần lớn vào tốc độ huy động và trang bị lực lượng của Ukraine. Thứ duy nhất mà họ thiếu một cách tuyệt vọng là thời gian.

Đưa Nga đến bàn đàm phán

Ngay cả khi Ukraine có thể ngăn chặn đà thắng của Nga bằng cách huấn luyện, trang bị và khai triển nhanh chóng các lực lượng mới, thì những bước đi này tự chúng sẽ không tạo ra con đường để chấm dứt xung đột. Về cơ bản, điều này là do các đồng minh của Ukraine đã suy nghĩ cuộc chiến giản đơn là duy trì khả năng chiến đấu của Ukraine thay vì buộc Nga phải đàm phán theo các điều khoản thuận lợi.

Mỹ và các đồng minh châu Âu của Ukraine cần nhận ra rằng việc giúp Ukraine vô hiệu hóa các cuộc tấn công của Nga không giống với việc đưa Ukraine vào một vị thế đàm phán vững chắc. Nga mong muốn các cuộc đàm phán dựa trên diễn biến hiện tại của cuộc chiến: họ tin rằng một khi các cuộc đàm phán diễn ra, những người ủng hộ Ukraine ở phương Tây sẽ đồng ý với gần như bất cứ điều gì, coi bất kỳ thỏa thuận nào đạt được là thành công, ngay cả khi nó không bảo vệ được Ukraine trong dài hạn. Và yêu cầu của Nga vẫn như cũ: đầu hàng trên thực tế. Phải ép nước Nga đối mặt với tình huống mà chiến tranh Nga-Ukraine kéo dài hơn nữa sẽ tạo ra mối đe dọa khôn lường cho Nga. Chỉ khi đó, Ukraine mới có thể đạt được những nhượng bộ có ý nghĩa.

Nga vốn đã phải đối mặt với một số nguy cơ.

– Trước nhất, tổn thất trên chiến trường của Nga đối với các lãnh vực quân sự quan trọng – chẳng hạn như phòng không – là vấn đề, bởi vì các hệ thống đó tạo thành bức tường thành phòng thủ của Nga trước NATO. Trang bị cho Ukraine khả năng gây hư hại hoặc phá hủy các tài sản uy tín của Nga là lợi ích to lớn của NATO.
– Thứ hai, Nga sẽ không thể chi trả cho cuộc chiến vô thời hạn. Các lệnh trừng phạt của phương Tây chỉ là một trong những công cụ để gây thiệt hại cho tính thanh khoản tài chính của chế độ, và chúng ít hiệu quả hơn các lựa chọn khác. Thiệt hại đối với cơ sở hạ tầng dầu mỏ của Nga có thể sẽ có tác động lớn hơn nhiều. Mặc dù phương Tây có nhiều lý do để tránh hỗ trợ trực tiếp các cuộc tấn công như vậy, nhưng điều đó không có nghĩa là Ukraine không liên thực hiện chúng.
– Thứ ba, mặc dù công chúng Nga phần lớn ủng hộ cuộc chiến, nhưng vẫn có những bất đồng sâu sắc với chính phủ Nga có thể khai thác. Cho đến nay, các chính phủ phương Tây đã không tích cực theo đuổi các hoạt động chống lại chính phủ Nga, một phần vì chúng được coi là leo thang và một phần vì chúng không được dự đoán sẽ có hiệu quả tức thì. Ngược lại, Nga đã tiến hành các chiến dịch thông tin tích cực trên khắp châu Âu với ý định gây mất ổn định phương Tây.

Sự bất đối xứng này cần được sửa chửa. Lo ngại của phương Tây về việc chiến tranh truyền thông có thể châm ngòi cho leo thang là không thuyết phục: Nga kiên quyết tránh đối đầu trực tiếp với Mỹ ở Ukraine, và đây là cũng là thái độ của Tòa Bạch Ốc. Hơn nữa, Nga từ lâu đã cho rằng phương Tây đã tiến hành các chiến dịch truyền thông rộng rãi nhằm chống lại họ từ năm 2011. Do đó, bất kỳ rủi ro leo thang tiềm ẩn nào của các chiến dịch như vậy đều đã được tính đến. Bên cạnh đó, hầu hết các con đường leo thang của Nga thực sự không liên quan đến việc chống lại các chiến dịch đó. Xét theo tình hình này, phương Tây còn có thể làm nhiều hơn và lớn lao hơn nữa. Về lâu dài, các chiến dịch thông tin tốt hơn của Tây Phương có thể nâng cao nhận thức của Nga về những rủi ro trong nước do cuộc chiến tranh với Ukraine của họ gây ra.

Cải thiện “hỏa lực”

Do hiện tại đang bị lép vế, Ukraine chưa có khả năng đưa ra các điều khoản đàm phán thuận lợi để chấm dứt chiến tranh. Ngừng bắn có thể khiến Nga tái thiết lập sức mạnh quân sự, trong khi Ukraine không thể duy trì lực lượng của mình ở quy mô hiện tại. Hơn nữa, Ukraine có thể sẽ nhận được ít hỗ trợ hơn cho việc tái thiết nếu dự đoán về sự thù địch của Nga trở thành lớn hơn trong tương lai gần. Tái thiết Ukraine sẽ phụ thuộc rất nhiều vào đầu tư của tư nhân, và mối đe dọa về một cuộc xung đột mới sẽ khiến bất kỳ khoản tài chính nào như vậy trở nên rủi ro. Để bảo đảm Ukraine có thể đàm phán với niềm tin rằng họ có thể đạt được hòa bình lâu dài, các đối tác đồng minh của Ukraine sẽ phải đưa ra những bảo đảm an ninh đáng tin cậy. Vì Ukraine ở trong thế thụ động không thể đề xuất những bảo đảm đó, nên các đồng minh quốc tế của Ukraine nên đề xuất các đề án đó để bảo đảm cho Ukraine.

Cuối cùng, bất kỳ kết thúc thành công nào của cuộc chiến cũng sẽ phụ thuộc vào khả năng răn đe Nga. Như vậy, đó đòi hỏi liên minh không chỉ phải khai triển đủ lực lượng để chống lại sự tấn công từ Nga mà còn phải thiết lập năng lực đầy đủ giữa các thành viên để duy trì sự cung cấp ổn định về vũ khí và đạn dược cho Ukraine. Việc thiết lập nguồn cung này rất cần thiết bất kể chiến tranh kết thúc như thế nào. Trong ngắn hạn, việc mở rộng sản xuất đạn dược của Ukraine và đồng minh sẽ rất cần thiết cho khả năng đánh bại quân đội Nga. Nếu muốn Ukraine xoay xở để kéo dài cuộc xung đột và chiến tranh kết thúc có lợi cho họ, các đồng mình của Ukraine cần cung cấp vũ khí và đạn dược đúng mức để củng cố tính tin cậy của các bảo đảm an ninh. 

Gói viện trợ quân sự của Mỹ đã được thông qua đúng lúc để ngăn chặn sự sụp đổ của Ukraine. Nhưng để thực sự thay đổi chiều hướng của cuộc chiến, nó sẽ cần đi kèm với một chiến lược tích cực và toàn diện hơn nhiều để chấm dứt cuộc chiến trong thành công. Và điều đó phải đến từ Washington, các đồng minh NATO của họ và chính ngay tại Ukraine..

Tác giả: Jack Watling là nhà nghiên cứu quân sự cao cấp về Chiến Tranh tại Các Quân Chủng Thống Nhất của Anh, một Think Tank có trụ sở tại London nước Anh.

Bản dịch: Viên Đăng Huy của Nghiên Cứu Quốc Tế