Philippines chuyển hướng ngoại giao, dựa vào Trung Quốc (Ảnh Reuters)

Báo chí quốc tế và những bình luận chính trị có lời bàn đến đến thái độ của TT Philippines Rodrigo Duterte trong tháng qua như trang bìa tạp các tạp chí Pháp tuần này không dành chủ đề thời sự chung mà cho những hồ sơ riêng lẻ, tuần báo Courrier International đã phát biểu “chia tay với Mỹ” gây chấn động của tổng thống Philippines tại Bắc Kinh. Bài “Duterte thay đổi ván cờ ở Biển Đông” trên tạp chí Mỹ Foreign Affairs tại Washington, đã trích phân tích và đi đến nhận định rằng qua những lời nói có tính mơ hồ của tân tổng thống Philippines, Washington đã thấy kiến trúc an ninh khu vực của mình không còn vững vàng nữa…

Bài phân tích mở đầu bằng ghi nhận là từ khi ông Duterte lên nắm quyền, chính sách đối ngoại của Philippines bị hoàn toàn đảo lộn, nhân vật có tinh thần quốc gia cực đoan thô lỗ này đã thay đổi triệt để quan hệ Mỹ-Philippines, một sự kiện không dự báo điều gì tốt lành cả.

Bài viết điểm lại quan hệ của Mỹ với Philippines, đồng minh lâu đời nhất của Washington ở Châu Á. Hoa Kỳ đã biến Philippines thành thuộc địa từ 1899 đến 1942. Vào thời Đệ Nhị Thế Chiến, hai bên cùng chống kẻ thù Nhật Bản và năm 1951 hai bên đã ký hiệp ước phòng thủ…

Dĩ nhiên có những lúc căng thẳng như vào những năm 1990. Mỹ phải rút khỏi hai căn cứ Subic và Clark năm 1991, nhưng sự hiện diện quân sự Mỹ đã lại tăng cường trở lại trước mối đe dọa bành trướng quân sự của Trung Cộng. Năm 2014, Tổng thống Obama cùng tổng thống Benigno Aquino đã ký một thỏa thuận tăng cường hợp tác quân sự hai bên… Nhưng giờ đây thì quan hệ này hầu như đã bị lung lay, bậc gốc…

Tổng thống Philippines đến Trung Cộng ngày 20 tháng 10 với mục tiêu thông báo chia tay với Mỹ và loan báo một liên minh mới giữa Trung Cộng- Philippines và Nga, và như lời của ông Duterte “đó là 3 người chúng tôi chống lại phần còn lại thế giới.” Trung Cộng và Philippines đúc kết những hợp đồng trị giá 13 tỷ đô la, một món tiền kếch xù để thưởng công cho ông Duterte đã qua mặt đối phương.

Tác giả bài phân tích tìm hiểu tại sao lại có sự thay đổi triệt để như trên và đã đi đến kết luận rằng đó là do cá tính đặc biệt của tổng thống Duterte, bởi vì những lợi ích chiến lược và thương mại của Philippines không thay đổi mấy: Trung Cộng vẫn là đối tượng thương mại thứ nhì của Manila, trong lúc Nhật vẫn đứng đầu và Hoa Kỳ đứng thứ 3. Cho nên đó không phải do kinh tế thúc bách.

Trên mặt chiến lược thì càng không nên đổi phe, vì Trung Cộng vẫn quyết đoán trên vấn đề chủ quyền ở Biển Đông, muốn thâu tóm các tài nguyên và nguồn cá. Còn nói về dân chúng thì họ cho thấy vẫn rất tin tưởng Mỹ, trong lúc quân đội Philippines thì đã hợp tác với Mỹ từ nhiều thập niên qua và đã được nhào nặn theo mô hình quân đội Mỹ, và cho dù ông Duterte vẫn lớn tiếng thóa mạ, Hoa Kỳ vẫn sẵn sàng bảo vệ Philippines.

Tóm lại nếu có thay đổi, đó là do cá tính của tổng thống mới tại Philippines, một nhân vật độc tài, quyết đoán, ca ngợi Hitler, khinh miệt nhân quyền như chiến dịch chống ma túy đẫm máu đã cho thấy. Cho nên việc ông Duterte liên kết với Tập Cận Bình cũng là chuyện tự nhiên trong khi từ lâu ông rất ghét Mỹ.

Duterte xoay trục: Mỹ có nguy cơ chịu tác hại nghiêm trọng

Về phần nước Mỹ, sự trở mặt của Duterte sẽ có hậu quả nghiêm trọng nếu nó kéo theo một thời kỳ chiến lược lâu dài.

Đối với Mỹ và các đồng minh trong khu vực, Philippines là một địa bàn vô cùng quan trọng để chống lại sự bành trướng của Trung Cộng ở Biển Đông và Hoa Đông.

Nếu Philippines trở thành một tỉnh của Trung Cộng, thì Washington rất khó mà bảo vệ “chuỗi đảo thứ nhất” ở phía tây Thái Bình Dương bao gồm Nhật Bản, các đảo Ryukyu, Đài Loan, và quần đảo Philippines. Duy trì “rào cản” này là một tiền đồn vững chắt của chiến lược Mỹ từ thời chiến tranh lạnh, nhưng giờ đây lại có nguy cơ bị sụp đổ do tính khí của một kẻ độc tài.

Trung Cộng có thể vô hiệu hóa đối tác trọng yếu này của Mỹ, có thể biến Philippines thành căn cứ hải quân của Trung Cộng, đe dọa các đồng minh của Mỹ như Đài Loan, Nhật Bản, Úc. Đối với Hải Quân Hoa Kỳ, thì sẽ càng lúc càng khó bảo vệ các tuyến hàng hải quan trọng nhất thế giới: hàng năm 5,300 tỷ đô la hàng hóa đi qua Biển Nam Hải trong đó 1,200 tỷ là thương mại của Mỹ.

Bài báo còn ghi nhận là ở Philippines, phe đối lập đã lên án chuyến đi Trung Cộng của ông Duterte, tại Manila một thẩm phán Tối Cao Pháp Viện đã cảnh báo rằng ông Duterte có thể bị thủ tục truất phế nếu từ bỏ chủ quyền trên bãi Scarborough.

Còn Nhà Trắng chỉ có thể hy vọng là những biện pháp của ông Duterte sẽ bị một người kế nhiệm thực tế hơn vô hiệu hóa, nếu nền dân chủ Philippines sống sót qua cơn thử thách này.

Tổng thống Duterte đang chơi trò gì ?

Dưới câu hỏi này, tạp chí Courrier trích phản ứng của truyền thông Philippines trước các hành động và thái độ thô lỗ của tổng thống Duterte.

Một nhà bình luận trang mạng Philippines Rappler thắc mắc là liệu ông Duterte có biết là ông đang chơi trò gì hay không ? Ông đã bị Obama ám ảnh đến nỗi ông đã không suy nghĩ. Hillary Clinton sẽ không vui mừng trước ra đi của một cột trụ của chính sách xoay trục.

Tờ Manila Times thì tự hỏi: “Phải chăng chúng ta đang khấu đầu trước Bắc Kinh ? Chính sách ngoại giao Philippines phải chăng chỉ để phục vụ Trung Cộng hay đặt quyền lợi của Philippines lệ thuộc vào Trung Cộng ?”.

Báo Philippine Star thì cho là tổng thống không có quyền hủy bỏ những hiệp ước của Philippines và nói những điều mà bộ Ngoại Giao không chấp nhận. Tờ báo cho là tuyên bố của ông Duterte rất lộn xộn.

Theo RFI