Hình hí họa: “Extreme” là cực đoan trong bãi máu màu đỏ tung tóe

Lê Thành Nhân (lethanhnhan@vietquoc.org)

Dân tộc Afghanistan mang nét đặc thù…có thể nói là vì tính bảo thủ, cực đoan dẫn họ đi đến những hành động khủng bố dã man. Qua 21 năm, quân Mỹ có mặt ở Afghanistan thì họ cùng một trận tuyến (chứ không đoàn kết) dùng khủng bố để đánh Mỹ và đồng minh ra khỏi nước. Khi Mỹ và đồng minh rút đi thì họ lại khủng bố chém giết lẫn nhau. Những nhà tâm lý xã hội học trên thế giới phải vò đầu bức tóc để tìm hiểu cá tính của giống dân này.

Bài này không bàn đến chuyện tâm lý xã hội học của dân Afghanistan mà chỉ biết rằng đây là một giống dân rất lạ… thích hành động quá khích, tự đổ máu và gây đổ máu cho người khác như một sở trường. Có lẽ thế nên số trời đã định! Afghanistan là thủy thổ của giống cây cần sa. Giống độc này có thể mọc bất cứ ở đâu tại Afghanistan một cách tươi tốt. Biến Afghanistan thành thánh địa “thuốc độc” cần sa trên thế giới.

Hôm mồng 03/10, một bản tin của thông tấn TASS của Nga cho biết: “Một vụ khủng bố bằng bom gần nhà thờ Hồi Giáo Id Gah ở thủ đô Kabul, Afghanistan, mục tiêu nhắm vào những thủ lãnh của Taliban, đã giết chết ít nhất 12 người và 32 người khác bị thương”. Truyền thông địa phương cũng đưa tin ít nhất 2 vụ nổ lớn bên ngoài một khu chung cư, nhưng nhà nước Taliban không thông báo…

Ai khủng bố và ai bị khủng bố ở Afghanistan hiện nay?

Câu trả lời chính xác là quân khủng bố nay bị khủng bố. Đối tượng bị khủng bố là những thành phần trong chính phủ Taliban mới – chính họ cũng là quân khủng bố ngày trước. Kẻ khủng bố quân Taliban hiện nay cũng người Afghanistan, trước đây cùng chung chiến tuyến với quân Taliban để khủng bố quân nhân Hoa Kỳ và các nước đồng minh, nay Mỹ và các lực lượng đồng minh rút đi, họ lại xoay ra khủng bố nhau, họ cùng là dân Afghanistan và cùng một bộ tộc với nhau.

Với một dân tộc như vậy thì bao giờ họ mới ngóc đầu lên được trong thế giới văn minh này – thế giới mà ai cũng ghê tởm hành động khủng bố giết người bừa bãi bằng cách tự cài chất nổ vào mình cho nổ banh xác để sát hại những người khác chung quanh (bất kể già, trẻ, đàn bà hay đàn ông kể ả đàn bà mang thai) rồi xương, thịt và máu vung vãi trên ngọn cây, tràn mặt đường!!!

Cái gì ngăn chặn bước tiến của họ? chúng ta đã gặp những người Afghanistan ở Mỹ họ khá thông minh và cởi mở, sao tại quê hương họ lại đối xử với nhau dã man như vậy? Chỉ vì họ chưa chịu mở đầu óc ra mà cứ ôm chặt đặc tính: “bảo thủ cực đoan”. Vâng chỉ 4 chữ “cực đoan bảo thủ” – chính là sợi dây thần trói chặt tay họ, chính là thần kim cố đóng băng tư tưởng của họ, làm cái thòng lọng đeo vào cổ họ, thậm chí thúc đẩy họ tự quấn thuốc nổ quanh mình để mở kíp nổ làm tan xác mình và xác người (vô tội) khác thật vô cùng kinh hãi.

Nguyên nhân và động lực dẫn tới “cực đoan, bảo thủ” là do trình độ nhận thức nông cạn, ích kỷ, hẹp hòi, hơn thua, phe nhóm, thấp kém có những hành động tranh dành như thú tính… tất cả đó có thể dung nạp trong hai chữ “tệ hại”.

Charlie Chapin đã cho biết tai hại của cực đoan và bảo thủ giống như một kẻ ngu đến chết như sau: “Chỉ có những kẻ ngu và những người chịu chết mới không thể thay đổi quan điểm”

Con người thường suy nghĩ và làm việc theo những thói quen định sẵn. Hãy nhớ, và hãy nhớ: song song với “thói quen định sẵn” luôn tồn tại những thực tế khác nhau và đôi khi trái ngược. Khi chúng ta mở mang trí tuệ (open minded) thì nó đẩy lùi tính “cực đoan, bảo thủ”. Từ đó tìm thấy sự khác biệt, chấp nhận sự cân bằng hài hòa giao thoa giữa các luồng tư tưởng hay những nhu cầu khác nhau.
Dù thành công hay thất bại cũng không nên khăng khăng nắm giữ (bảo thủ) cái thành công hay thất bại của mình, vì “thành công thường dẫn đến kiêu ngạo, sự kiêu ngạo dẫn đến sai lầm và thất bại” – (Success leads to arrogance, arrogance leads to failure – Al Ries) – Al Ries là học giả marketing siêu hạng trên thế giới.

Ôm chặt tư tưởng “cực đoan, bảo thủ” trông như con khỉ nắm chặt trái chuối trong tay không buông bỏ, dẫn đến thất bại, sai lầm. Lớn thì gây chiến tranh. Ở mức độ cao có thể dẫn đến chiến tranh tiêu diệt nhân loại như Hitler, Stalin, Mao Trạch Đông, nay là Tập Cận Bình hiện thân cho trường phái lãnh đạo “cực đoan, bảo thủ” – đưa con người đến bờ chiến tranh hủy diệt.

“Cực đoan, bảo thủ” ở mức độ nhẹ thường là quan điểm cá nhân, luôn cho rằng mình đúng thì người khác phải sai, chứ hiếm khi nhìn vấn đề dưới góc độ khác nhau và thấu hiểu đối phương để thông cảm và hòa nhập.

Những người có nhiều quyền hành, giàu có tỷ phú… có quán tính thường là cực đoan, chủ quan với quan niệm single-minded (suy nghĩ một chiều), đó là đường mòn dẫn đến cực đoan. Cho nên con người dù quyền hành, có tiền tài mà ứng xử biết thông cảm với những khác, thường rất được kính trọng và yêu mến. Như chúng ta thường thấy trong cuộc sống xã hội.

Khi đọc về “Lateral Thinking” và tìm hiểu phương pháp “6 cái mũ suy nghĩ” của Edward de Bono, thì chúng ta may mắn biết sự bí mật bên trong đầu người đối diện, người ấy đang đội nón đen, nón xanh, nón trắng hay ngược lại, anh ta đang đội nón đỏ, nón lá hay nón vàng… Tâm lý học cơ bản cũng phân ra loại người hướng nội (Introvert) và người hướng ngoại (Extravert); Người thiên về lý thuyết (theorist) hay người thiên về thực hành (pragmatist)… Những điều đó giúp cho chúng ta phân biệt được người đối diện và tự mình hành sử trong đối thoại, mặc cả, thương lượng hay hợp tác… tránh sự cực đoan, bảo thủ đối đầu… sẽ dẫn đến tan vỡ…

Nhìn những hành động của người Afghanistan chém giết nhau hôm nay, thấy họ là một đất nước khó tìm chỗ đứng dưới ánh sáng mặt trời… không khéo đưa cả một dân tộc vào ngàn năm tăm tối.

Từ sự điên rồ của tình trạng Afghanistan hôm nay, hình dung chế độ Cộng Sản Việt Nam tuyên bố chống dịch với khẩu khí của những lãnh đạo Cộng Sản Việt Nam, cho thấy họ vẫn cực đoan bảo thủ giống như thời làm đồ đệ Mác-Lê trong rừng Trường Sơn trước 30 tháng 4 năm 1975. Bao giờ “tư duy” (trong ngoặc kép) của Cộng Sản Việt Nam thay đổi?

Lê Thành Nhân (lethanhnhan@vietquoc.org)

Ngày 06 tháng 10 năm 2021