Các mục tiêu của Mỹ như duy trì các sự liên minh trong vùng, bảo vệ chuẩn mực và quy tắc quốc tế, và duy trì một quan hệ có hiệu quả với Trung Cộng là điều vẫn có giá trị. Thế nhưng Trung Cộng đã ra tay trước ở Biển Đông và Hoa Kỳ cần phải thay đổi chiến lược để xoay chuyển chiều hướng và tránh được cái bẫy của một đối sách bị động và vô hiệu quả.

Cho đến nay, phản ứng của Mỹ trước các hành động của Trung Cộng ở Biển Đông chưa đủ để làm cho Bắc Kinh thay đổi cách hành xử, thậm chí nuôi dưỡng lập luận theo đó Trung Cộng đang đẩy được Mỹ ra khỏi khu vực.

Đối với nhiều nước trong khu vực, việc chống lại các nỗ lực của Trung Cộng đã trở thành thước đo quan trọng về sự dấn thân của Mỹ vào khu vực. Nếu các hành vi bức hiếp của Trung Cộng vẫn không bị Mỹ đáp trả đúng mức, điều đó chẳng khác gì gởi một tín hiệu nguy hiểm về sức mạnh của hệ thống liên minh của Mỹ trong vùng, và giảm thiểu vai trò hợp tác và hỗ trợ  an ninh của Washington.

Để ngăn chận các cố gắng của Trung Cộng nhằm khống chế Biển Đông, Hoa Kỳ cần có một chiến lược lâu dài và bền vững để tăng cường năng lực của mình, làm việc hữu hiệu hơn với các đồng minh và đối tượng hợp tác, và củng cố trật tự khu vực. Để làm được điều này, chính quyền mới ở Mỹ nên nhanh chóng duyệt xét lại chiến lược Biển Đông từ trên xuống dưới và một cách cặn kẽ, sao cho có thực chất hơn và hữu hiệu hơn.

Trong khi chuẩn bị rà soát và củng cố chiến lược của mình ở Biển Đông, chính quyền mới nên giữ trong đầu những lời khuyến cáo ghi trong báo cáo của Trung Tâm CSIS, đưa ra ngày 25/01, mang tựa đề : “Biển Đông – Một vài nguyên tắc chiến lược cơ bản”, với sự đóng góp của các chuyên gia về Châu Á tại CSIS— Tiến sĩ Michael Green, tiến sĩ Zack Cooper, Bonnie Glaser, Andrew Shearer, và Greg Poling.

Khuyến cáo 1: Phải tiếp tục răn đe và đồng thời hợp tác

Cho dù hợp tác của Trung Cộng cần thiết để giải quyết một số vấn đề khu vực và toàn cầu, như hành vi hiếu chiến của Bắc Triều Tiên hay vấn đề biến đổi khí hậu, Hoa Kỳ không nên để bị Trung Cộng bắt bí vì sợ rằng chiến lược răn đe mạnh hơn sẽ cản trở công cuộc hợp tác song phương.

Mọi cố gắng giảm nhẹ chính sách của Mỹ ở Biển Đông để bảo vệ công cuộc hợp tác với Trung Cộng trong các lãnh vực khác đều không cần thiết, thậm chí còn không hiệu quả nữa là khác. Hợp tác trong những lãnh vực hai bên cùng chia sẻ quyền lợi không chỉ quan trọng đối với Mỹ mà cũng quan trọng đối với Trung Cộng.

Lãnh đạo Hoa Kỳ không nên lo ngại về tình hình căng thẳng trong quan hệ Mỹ-Trung. Mỹ có thể vừa cương quyết trên các nguyên tắc của mình và răn đe để không cho Trung Cộng làm hỏng trật tự khu vực, vừa duy trì quan hệ hiệu quả với Bắc Kinh. Nhượng bộ trên quyền lợi thiết yếu của mình ở Châu Á, sẽ không khuyến khích hợp tác rộng hơn trên những vấn đề toàn cầu. Thậm chí để lộ ra sự yếu đuối nơi Mỹ thì sẽ khuyến khích giới lãnh đạo ở Bắc Kinh có thái độ quyết đoán hơn.

Tóm lại, một cách tiếp cận mang tính răn đe mạnh mẽ hơn không nhất thiết cản trở công cuộc hợp tác có lợi cho cả hai nước.

Khuyến cáo 2: Có chính sách và thông điệp nhất quán và bền vững

Chính quyền mới cần đưa ra những thông điệp chiến lược rõ ràng và nhất quán, bởi vì sự thiếu mạch lạc trong việc gắn kết các mục tiêu của chiến lược tái cân bằng lực lượng vừa qua đã gây ra sự ngộ nhận nơi Trung Cộng cũng như các đồng minh và đối tượng hợp tác của Mỹ.

Cụ thể là những lời giải thích không thống nhất và liên tục về cách Hoa Kỳ hành động và ứng xử trước đà tăng cường quyền lực và ảnh hưởng của Trung Cộng trên Biển Đông – song song với việc thực thi về quân sự rất rầm rộ của chiến lược tái cân bằng – đã làm gia tăng thái độ nghi kỵ của Bắc Kinh về việc Washington tìm cách ngăn chặn sự trỗi dậy của Trung Cộng.

Thông điệp và chính sách thiếu nhất quán – trong đó có các chiến dịch bảo vệ quyền tự do hàng hải và duy trì sự hiện diện thường xuyên – cũng đã gây nên hiểu lầm trong khu vực. Chính quyền mới nên cung cấp những lời giải thích có thẩm quyền về các hoạt động này và không nên thay đổi lịch trình để chiều theo áp lực của Trung Cộng.

Hoa Kỳ nên tiến tới, các chiến dịch bảo vệ tự do hàng hải và khẳng định sự hiện diện thường xuyên phải được thực hiện một cách đều đặn để chứng tỏ quyết tâm của Hoa Kỳ sẵn sàng cho không quân và hải quân hoạt động bất cứ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép. Đây là điều quan trọng, nhưng cũng phải cẩn thận tính đến những yếu tố không lường trước được khi vạch ra chiến thuật và thực hiện các chiến dịch để ngăn không cho Bắc Kinh trở nên quá tự tin vào khả năng dự đoán phản ứng của Hoa Kỳ.

Khuyến cáo 3: Đa dạng hóa các biện pháp chống Trung Cộng

Đối với các chuyên gia Trung Tâm Chiến Lược, chính sách của Mỹ ở Biển Đông cho đến nay đã dựa quá nhiều vào các giải pháp quân sự, vốn không phải lúc nào cũng hiệu quả nhất. Cách đáp trả về mặt ngoại giao, thông tin, luật pháp, kinh tế hiện không được chú ý nhiều trong chính sách Trung Cộng của Hoa Kỳ. Việc đưa các giải pháp này vào trong chính sách sẽ rất quan trọng cho thành công trong việc làm cho Trung Cộng lùi bước trong dài hạn.

Một ví dụ là có thể tính đến việc trừng phạt có chọn lọc nhắm vào các công ty Trung Cộng tham gia vào các hoạt động gây mất ổn định. Hoa Kỳ có khả năng gây sức ép trên Trung Cộng trong những lãnh vực không liên quan trực tiếp đến vùng Biển Đông và nên xem xét khả năng sử dụng hoặc đe dọa sử dụng những công cụ này để ổn định trật tự khu vực.

Khuyến cáo 4: Tăng cường giúp đỡ đồng minh và đối tượng hợp tác:

Hoa Kỳ cần tăng cường các nỗ lực giúp các đồng minh và đối tượng hợp tác xây dựng năng lực để tăng cường khả năng của các nước này chống lại sự thúc ép của Trung Cộng. Nỗ lực xây dựng năng lực thành công sẽ cho phép các quốc gia Đông Nam Á tự bảo vệ tốt hơn, tạo nên sự răn đe chống lại các hành vi ức hiếp ở của Trung Cộng ở cấp độ thấp, cho phép quân đội Mỹ tập trung nhiều hơn vào việc răn đe ở cấp cao.

Để tạo điều kiện cho việc nâng cao năng lực các đối tượng hợp tác, Washington cần phải giữ gìn các mối quan hệ quốc phòng trong khu vực. Khả năng của Hoa Kỳ hợp tác với các quốc gia ở tuyến đầu phụ thuộc vào thái độ hợp tác và tuân thủ của các nước này trong lãnh vực nhân quyền và lãnh đạo tốt chính phủ của họ.

Khuyến cáo 5: Duy trì lập trường trung lập về tranh chấp chủ quyền

Các chuyên gia đã đi đến kết luận: Hoa Kỳ có một số lợi thế lâu dài khiến cho các nước trong khu vực tiếp tục chọn Mỹ làm đối tượng hợp tác an ninh hàng đầu, trong đó việc Mỹ có lực lượng quân sự mạnh nhất thế giới, lại được thiện cảm của các cư dân địa phương, và một chính sách ngoại giao ít hung hăng hơn Trung Cộng. Với những lợi thế đó, Washington có đủ sức tập trung vào việc duy trì vai trò của mình ở châu Á, và có thể tin rằng chủ nghĩa phiêu lưu của Trung Cộng có thể sẽ đẩy nhiều quốc gia Châu Á bổ về Hoa Kỳ để nhờ hỗ trợ.

Lập trường xưa nay của Hoa Kỳ là trung lập đối với các tranh chấp chủ quyền trên các vùng đất ở Biển Đông, trong khi vẫn khẳng định rằng những tranh chấp phải được giải quyết một cách hòa bình và phù hợp với luật pháp quốc tế. Đây là một lập trường đúng đắn và cần được duy trì.

Lập trường đó cho phép Mỹ bảo vệ lợi ích của mình mà không vướng vào các tranh chấp chủ quyền chằng chịt ở Biển Đông. Vị trí trung lập trước các tranh chấp chủ quyền cho phép Hoa Kỳ can thiệp một cách linh động vào Biển Đông để bảo vệ lợi ích của mình cũng như chuẩn mực và luật pháp quốc tế, đồng thời phản bác các cố gắng của Trung Cộng cho rằng các hành động của Hoa Kỳ là một mối đe dọa đến chủ quyền của Bắc Kinh.

Các nước tranh chấp khác chào đón sự can thiệp của Hoa Kỳ chính là vì Washington không thiên vị bên này chống bên kia.

Theo RFI