Bộ Trưởng Quốc Phòng (BTQP) Hoa Kỳ Lloyd Austin có chuyến viếng thăm đầu tiên với từ cách giới chức cao cấp nhất trong nội các Hoa Kỳ đến các nước Đông Nam Á từ khi TT Biden nhậm chức. Dĩ nhiên chuyến đi này sẽ có một sứ mạng:

– Hứa hẹn Hợp tác và giúp đỡ các nước ASEAN chống lại đại dịch virus Vũ Hán và khôi phục nền kinh tế sau đại dịch.
– Tái khẳng định Hoa Kỳ là nước đáng tín cậy đối với cá nước Đông Nam Á trước những thách thức an ninh trong khu vực do Trung Cộng gây ra.
– Tăng thêm hợp tác quân sự để bảo vệ an ninh khu vực
– Hợp tác và duy trì chiến lược Ấn Độ-Thái Bình Dương Tự do và Rộng mở
Với những sứ mệnh trên, chuyến đi của BTQP Lloyd Austin đạt kết quả như thế nào?

Việc đầu tiên khi Bộ Trưởng Quốc Phòng Mỹ Lloyd Austin đã tweet ngay sau khi đến Manila, chặng cuối cùng trong chuyến đi được nhiều mong đợi của ông qua các nước Đông Nam Á.

Trong chuyến thăm của mình, người lãnh đạo Ngũ Giác Đài hy vọng sẽ “thảo luận về các con đường nhằm tăng cường hơn nữa” hợp tác quốc phòng với Philippines để kỷ niệm 70 năm Hiệp ước Phòng thủ hỗ tương Hoa Kỳ-Philippines.

Là giới chức cao cấp trong nội các của Biden lần đầu tiên đến thăm khu vực Đông Nam Á, ông Austin được các quốc gia chủ nha đón tiếp long trọng từ việc trải thảm đỏ và tiếp xúc với những nhận vật lãnh đạo đứng đầu chính phủ của các nước đến thăm.

Ngay cả Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte, nổi tiếng với những tuyên bố chống Hoa Kỳ và các nước Tây Phương gay gắt, cũng đã tổ chức các cuộc trò chuyện thân mật với ông Lloyd Austin, người ca ngợi “cuộc họp hiệu quả” và chia sẻ cam kết về “mối quan hệ bền chặt giữa nhân dân hai nước”.

Nội dung cuộc họp của Austin-Duterte là thảo luận của họ là một phụ lục được đề xuất cho Thỏa Thuận Các Lực Lượng Thăm Viếng (VFA – Visiting Forces Agreement), một hiệp ước quốc phòng quan trọng giữ hai nước Mỹ-Phi mà ông Duterte đã tuyên bố bãi bỏ khi có những lời chỉ trích của Mỹ về Duterte vi phạm nhân quyền bởi ra lệnh giết người hút thuốc phiện tại Philippines.

Vào thứ Sáu (29/07), Bộ Trưởng Quốc Phòng Philippines Delfin Lorenzana cho biết ông Duterte đã nhắc lại việc VFA đã khôi phục lại sau cuộc gặp của ông với Austin: “Đêm qua, sau cuộc họp giữa Bộ trưởng Quốc Phòng Austin và Tổng thống Duterte ở Malacanang, tổng thống đã quyết định thu hồi việc chấm dứt VFA” – Lorenzana nói trong một cuộc họp báo chung với Austin.

Austin-Duterte hiện đang đàm phán một thỏa thuận quốc phòng trị giá hàng tỷ đô la, bao gồm một phi đội máy bay chiến đấu F-16 Falcon. Chuyến thăm tới Manila đánh dấu nỗ lực lớn đầu tiên của chính quyền Biden nhằm thiết lập lại và phục hồi quan hệ chiến lược với các đồng minh và đối tác quan trọng trong khu vực.

Austin cũng cung cấp một cái nhìn tổng thể về chính sách khu vực của chính quyền Biden, đặc biệt là đối với một Trung Cộng đang trỗi dậy, nước đã nhanh chóng mở rộng quân sự và kinh tế trên khắp Đông Nam Á trong những năm gần đây.

Tại Singapore:

Chuyến thăm đầu tiên của Bộ Trưởng Quốc Phòng Hoa Kỳ đến Đông Nam Á bắt đầu tại Singapore, nơi trước đó ông dự kiến ​​trình bày bài phát biểu quan trọng cho Đối thoại Shangri-La hàng năm, nhưng đã bị hủy bỏ do sự gia tăng của đại dịch virus Vũ Hán biến thể Delta Singapore và các nước Đông Nam Á. .

Hôm thứ Ba ngày 27 tháng 7, ông Lloyd Austin đã gặp Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long và Bộ Trưởng Quốc Phòng Ng Eng Hen, hai bên tái khẳng định cam kết làm sâu sắc hơn hợp tác quốc phòng, bao gồm cả lĩnh vực chống khủng bố, trí tuệ nhân tạo và an ninh mạng.

Đồng thời, Giám đốc Hải quân, Đô đốc Mike Gilday cũng có mặt tại Singapore để tham dự các cuộc họp Hội nghị An ninh Hàng hải Quốc tế với các quan chức hải quân và các chuyên gia hàng hải tại Singapore.

Cùng ngày. Đội Hàng Không Mẫu hạm của Anh tiến đang hành các cuộc tập trận hải quân quy mô lớn với Singapore, nhấn mạnh sự hội tụ triển vọng ổn định chiến lược giữa các nước Đông Nam Á và các cường quốc phương Tây.

Cuối ngày hôm đó, Lloyd Austin trình bày bài phát biểu quan trọng tại Giảng đường đại học Fullerton của Viện Nghiên Cứu Chiến Lược Quốc Tế lần thứ 40, nơi ông đưa ra chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của chính quyền Joe Biden.

Trong đó có sự khác biệt lớn với chủ nghĩa đơn phương của chính quyền TT Trump trước đây chống Trung Cộng, thì BTQP Hoa Kỳ người Mỹ gốc Phi đầu tiên đã đưa ra một lưu ý với thái độ khiêm tốn, và tự phê bình hơn.

Mở đầu bài nói chuyện ông Lloyd Austin chỉ trích sự gia tăng phân biệt chủng tộc, đặc biệt là chống lại người Mỹ gốc Á, là “không phải người Mỹ” và “không thể chấp nhận được” ông nói: “Tôi tin rằng chúng tôi tốt hơn thế. Còn tốt hơn thế nhiều”, Bộ Trưởng Quốc Phòng Mỹ cho biết trước khán giả phần lớn là các chuyên gia gốc châu Á.

Tuy nhiên, ông bảo vệ các phẩm chất của nền dân chủ, vì ở đó các sai sót không bị che giấu và kiểm duyệt, thay vào đó là “phát ra rất ồn ào với màu sắc sống động”, do đó cung cấp cho các nền dân chủ như Mỹ “khả năng tự sửa chữa được tích hợp sẵn và để phấn đấu hướng tới xã hội hoàn hảo hơn ”.

Lloyd Austin cũng nói rõ rằng chính quyền Joe Biden có ý định cạnh tranh hơn là đối đầu với Trung Cộng một cách liều lĩnh.

Về đối với Trung Cộng ông Lloyd Austin nói: “Chúng tôi nhất quyết cạnh tranh vì chúng tôi là hai cường quốc kinh tế, có sức mạnh quân sự đáng kể, nhưng chúng tôi không tìm kiếm xung đột với Trung Cộng”. Đồng thời nhấn mạnh quyết tâm của Mỹ là “ngăn chặn xung đột trong mọi trường hợp và mọi cơ hội”.

“Tôi cam kết theo đuổi mối quan hệ mang tính xây dựng, ổn định với Trung Cộng, bao gồm cả việc trao đổi thông tin với Quân Đội Giải Phóng Nhân Dân Trung Hoa”. Austin nói trong bài phát biểu quan trọng của mình, có tiêu đề “Mệnh Lệnh Của Quan Hệ Đối Tác”.

Tuy nhiên, người đứng đầu Ngũ Giác Đài cũng nhanh chóng chỉ trích các tuyên bố chủ quyền bành trướng của Trung Cộng và sự quyết đoán ngày càng tăng của họ trên Biển Đông là “vô ích và không có cơ sở”.

Ông cũng chỉ trích “hành động gây hấn” của Trung Cộng đối với Ấn Độ trong tình hình tranh chấp biên giới ở dãy Hy Mã Lạp Sơn gần đây cũng như “hoạt động quân sự gây mất ổn định và các hình thức cưỡng bức khác đối với người dân Đài Loan” và “tội ác diệt chủng và tội ác chống lại loài người đối với người Hồi Giáo Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương. ”

Trọng tâm của bài nói chuyện của BTQP Lloyd Austin tại Giảng đường Fullerton ở Singapore là lời cam kết của chính quyền Biden đối với cách tiếp cận dựa trên liên minh đối với các thách thức khu vực dựa trên khái niệm “răn đe tích hợp”, theo đó nhiều đồng minh đóng góp vào các sáng kiến ​​chung chống lại các thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống.

Ngũ Giác Đài đã mô tả, “Răn đe tổng hợp là một hỗn hợp các khả năng cùng với các đồng minh, đối tác hoặc các tổ chức khác trong nhiều lĩnh vực khác nhau để ngăn chặn các hành động của đối thủ. Nó cũng có thể bao gồm toàn bộ các phản hồi của chính phủ”.

Nhận thấy sự cần thiết của việc tham gia toàn diện với Đông Nam Á, Austin cũng nhắc lại cam kết của Washington trong việc cung cấp tới 500 triệu vaccine Covid-19 trên khắp Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, mà đã có 40 triệu vắc xin trong số đó đã được chuyển giao trong hai tháng qua.

Austin nói trong một cuộc phỏng vấn: “Chúng tôi không tin rằng bất kỳ quốc gia nào có thể ra lệnh cho các quy tắc hoặc tệ hơn nữa, hãy ném chúng qua máy bay về vấn đề này, tôi sẽ nhấn mạnh cam kết của chúng tôi đối với tự do trên biển. trước khi ông khởi hành đến Việt Nam, một đối tác chiến lược lớn khác ở Đông Nam Á.

Tại Hà Nội, Việt Nam: 

Tại Hà Nội, Austin đã gặp Bộ Trưởng Quốc Phòng CSVN Phan Văn Giang để thảo luận về di sản của Chiến tranh Việt-Mỹ trước đây, nỗ lực tháo gỡ bom mìn và vật liệu độc hại do chiến tranh để lại, và thảo luận các phương thức hợp tác quốc phòng mới giữa hai nước Mỹ-Việt.

Nhờ mối quan tâm chung về Trung Cộng chiếm Biển Đông, hai cựu thù đã nhanh chóng cải thiện quan hệ chiến lược trong thập nên qua. Vào năm 2016, Washington đã nới lỏng các hạn chế xuất khẩu vũ khí sát thương sang Việt Nam, nước này có lịch sử phụ thuộc vào Nga trong các giao dịch lớn về quốc phòng.

Trong những năm tiếp theo, hai bên cũng tăng cường hợp tác an ninh hàng hải, trong đó có chuyến thăm thiện chí chính thức của tàu chiến Hoa Kỳ tới Vịnh Cam Ranh, nơi nổi tiếng là căn cứ hải quân của Liên Xô trước đây.

Cựu tổng thống Mỹ Donald Trump nêu ra triển vọng bán vũ khí tối tân của Mỹ cho Việt Nam, bao gồm các hệ thống phòng thủ hỏa tiễn cho Việt Nam. Nhưng bị cản trở vì những lo ngại của Quốc Hội Hoa Kỳ về các vấn đề nhân quyền cũng như Việt Nam bị cáo buộc thao túng tiền tệ, một nước hiện nay có thặng dư thương mãi đáng kể với Hoa Kỳ.

Chuyến thăm của Austin là một phần trong nỗ lực rộng lớn hơn nhằm giảm leo thang căng thẳng liên quan đến thương mại, nhẹ nhàng thúc đẩy các cải cách dân chủ, cũng như khám phá các con đường để mở rộng hợp tác an ninh Biển Đông với Hà Nội, nếu không muốn nói là bán vũ khí lớn. 

Và Lloyd Austin cũng tuyên bố à tôn trọng chế độ chính trị tại Việt nam, như Barack Obama TT tiền nhiệm thuộc đảng Dân Chủ Mỹ trước đây 

Tại Manila, Philippines:

Có thể cho rằng, Philippines là một phần quan trọng trong chuyến công du khu vực của Lloyd Austin. Đầu tuần này, Bộ Trưởng Quốc Phòng Mỹ đã nói rõ rằng ông coi Philippines, một đồng minh của hiệp ước, là “một quốc gia rất quan trọng đối với chúng tôi và chúng tôi trân trọng mối quan hệ đó, quan hệ đối tác của họ”.

Tuy nhiên, hợp tác an ninh vững chắc trong lịch sử đã bị phá hoại bởi tổng thống Philippines có khuynh hướng thân Bắc Kinh.

Quan trọng là VFA – Visiting Forces Agreement, là yếu tố quan trọng đối với khái niệm “răn đe tổng hợp” của Ngũ Giác Đài. Trong nhiều thập niên, các căn cứ của Philippines đã đóng vai trò làm nền tảng khai triển trên thực tế chống lại các mối đe dọa từ bên ngoài, từ Liên Xô trước đây , nay đến Trung Cộng trong những thập niên gần đây, và mai sau.

Với việc ông Duterte đang còn những tháng cuối vai trò Tổng Thống Philippines, ông đã thể hiện sự sẵn sàng sửa chữa các mối quan hệ đã rạn nứt để đổi lấy những nhượng bộ khác. Vào tháng 11 này, Tổng thống Philippines dự kiến ​​sẽ gặp TT Biden bên lề Hội Nghị Thượng Đỉnh Hiệp Hội các Quốc Gia Đông Nam Á (ASEAN), khi hai đồng minh tìm cách điều hướng căng thẳng ngắn hạn để hướng tới hợp tác lâu dài.

Cả hai bên đang khám phá một phụ lục tiềm ẩn cho VFA, có thể bao gồm sự hỗ trợ mở rộng của Hoa Kỳ và những nhượng bộ chưa xác định, để xúc tiến việc khôi phục hoàn toàn nó trong những tháng tới , hoặc dưới thời của TT Philippines kế nhiệm Duterte vào năm tới.

“VFA sẽ không được thay đổi. Sẽ chỉ có… một thỏa thuận phụ để thực hiện các quy định của VFA. Và một khi nó được Tổng thống ký, thì đó sẽ là tài liệu chính thức được đính kèm với VFA”. Bộ Trưởng Quốc Phòng Philippines Lorenzana cho biết trước chuyến thăm của Austin, nhấn mạnh những nỗ lực chung để sửa chữa và thắt chặt một liên minh lâu đời.

Lê Thành Nhân tổng hợp