Phán quyết của Tòa Trọng tài có thể sẽ dẫn đến bước ngoặt quan trọng trong chính sách đối ngoại của Trung Cộng.
Báo Today (Singapore) ngày 29-8 đã đăng bài viết với đầu đề “Phán quyết trọng tài về biển Đông: Bước ngoặt trong chính sách đối ngoại của Trung Cộng?” của PGS Lý Minh Giang ở Trường Nghiên cứu quốc tế S. Rajaratnam (RSIS) thuộc Đại Học Nanyang (Singapore).

Ba đe dọa trước đây không còn

PGS Lý Minh Giang ghi nhận đối với phán quyết trọng tài công bố ngày 12-7, Trung Cộng đã bộc lộ phản ứng không khác quan điểm đã công bố trước đó. Đó là không tham gia, không công nhận, không tán thành và không phục tùng.

Trong những năm qua, căng thẳng ngoại giao giữa các bên tranh chấp đã quốc tế hóa vấn đề biển Đông, buộc Trung Cộng phải dành nhiều nguồn lực để đối phó với tác động tiêu cực đến lợi ích Trung Cộng.

Hiện nay, phán quyết trọng tài sẽ thúc đẩy biển Đông trở thành vấn đề nổi bật trong quan hệ quốc tế của Trung Cộng và có thể đưa đến bước ngoặt trong chính sách đối ngoại của Trung Cộng.

Trong nhiều thập niên qua, Bắc Kinh đã xây dựng các tác nhân chính trong chính sách đối ngoại gồm ba chữ T: Taiwan (Đài Loan), Tibet (Tây Tạng) và Trade (thương mại).

Với ba chữ T, Trung Cộng nỗ lực bảo vệ nguyên tắc “một Trung Cộng” và giải quyết tranh chấp thương mại với nhiều nước phát triển. Trong thập niên vừa qua, Trung Cộng đã đối phó với các thách thức này thành công.

Nay vấn đề Đài Loan độc lập, sức ép quốc tế về nhân quyền và tranh chấp thương mại chắc chắn sẽ tiếp tục là các mối quan tâm của giới ngoại giao Trung Cộng.

Dù vậy, các vấn đề này không còn là mối đe dọa như trước nữa và giảm dần giá trị trong chính sách đối ngoại của Bắc Kinh.

Nguyên do vì các nhà lãnh đạo Trung Cộng đã có nhiều giải pháp chính trị hơn vào lúc quyền lực của Trung Cộng đang gia tăng và Bắc Kinh ngày càng có kinh nghiệm hơn trong xử lý ba chữ T.

Có thể vì vậy mà Trung Cộng hành động mang tính chất vũ lực hơn trong xử lý các vấn đề tranh chấp lãnh thổ và hàng hải ở biển Đông và biển Hoa Đông.

Các nhà phân tích đánh giá chính phản ứng thái quá và ý đồ thay đổi nguyên trạng ở biển Đông có lợi cho Trung Cộng đã khiến cái vòng luẩn quẩn tranh chấp cứ kéo dài.

PGS Lý Minh Giang đánh giá dù Trung Cộng có muốn hay không, tranh chấp biển Đông đã trở nên vấn đề quan trọng mới ngày càng tác động sâu sắc đến quan hệ đối ngoại của Bắc Kinh.

Chữ T thứ tư về lãnh thổ

Ngày 12-7 (ngày Tòa Trọng tài công bố phán quyết) được xem là cột mốc thay đổi luật chơi ở biển Đông vì xuất hiện thêm một chữ T thứ tư trong quan hệ đối ngoại của Trung Cộng. Đó là Territorial (lãnh thổ tranh chấp ở biển Đông).

Có nhiều lý do để giải thích:

– Thứ nhất, trong những năm tới phán quyết trọng tài sẽ là nguyên nhân lớn gây xích mích giữa Bắc Kinh và các bên.

Nếu căn cứ các tuyên bố của các nước then chốt và các tổ chức quốc tế như G7, ASEM (Diễn đàn Hợp tác Á-Âu), ASEAN, phần lớn các nước không dễ dàng bỏ qua phán quyết trọng tài như một công cụ để đấu tranh với Trung Cộng.

Và cũng gần như chắc chắn Trung Cộng sẽ tiếp tục giữ thái độ bất chấp phán quyết trọng tài.

– Thứ hai, mọi xung đột trong tương lai ở biển Đông chắc chắn sẽ có liên quan đến phán quyết trọng tài và rồi sẽ được phân xử căn cứ phán quyết trọng tài.

Trong khi đó, hiện nay chưa có dấu hiệu rõ ràng rằng Trung Cộng hay các bên liên quan có chính sách chung nào để ngăn chặn xung đột bùng nổ.

– Thứ ba, các quan điểm tương phản và các chính sách khác nhau giữa Trung Cộng với nhiều tác nhân khác ở biển Đông xuất hiện ngày càng rõ hơn.

Nhiều nhà lãnh đạo chính trị trong khu vực có xu hướng nhấn mạnh tầm quan trọng của các nguyên tắc về quản lý xung đột và các vấn đề khu vực.

Nói chung, Trung Cộng có vẻ như không phải chống lại một trật tự khu vực dựa trên luật pháp nhưng Trung Cộng cảm thấy khó chịu vì nhiều nguyên tắc và chuẩn mực hiện nay được tạo ra trong khuôn khổ vai trò thống trị của Mỹ trong khu vực.

Bắc Kinh cũng nhận thức rằng các nguyên tắc của các bên khác có thể được áp dụng ở biển Đông lại trái ngược với các mục đích của Trung Cộng trong tranh chấp.

Luận điểm sử dụng các nguyên tắc trong lĩnh vực hàng hải khu vực có thể tác động mạnh hơn trong quan hệ đối ngoại của Bắc Kinh.

Chỉ có điều cộng đồng quốc tế lo ngại không rõ Trung Cộng sẽ duy trì hay thay đổi các nguyên tắc quốc tế hiện nay.

Theo Today (Singapore) ngày 29-8-2016