Cho tới nay, Trung Cộng vẫn thường xuyên đưa các tàu tuần tra đến Biển Đông, nhưng đây là lần đầu tiên Bắc Kinh đưa một cơ cấu lớn như vậy, bởi vì giàn khoan HD-981 có kích thước gần như là một hàng không mẫu hạm.

Theo chuyên gia về Đông Nam Á Ian Storey ở Singapore, hành động mới này của Trung Cộng là một « kịch bản tiềm tàng rất nguy hiểm » và nó đặt Việt Nam vào tình thế rất khó khăn.

Cũng như các nước Châu Á khác có tranh chấp biển đảo với Trung Cộng, các phương án của Việt Nam đối phó với cường quốc hàng đầu Châu Á này rất giới hạn, mặc dù gần đây Hà Nội đã tăng cường khả năng phòng thủ trên biển và đã củng cố quan hệ với Nga.

Để ngăn cản Trung Cộng đặt cố định giàn khoan trên Biển Đông, Việt Nam đã huy động nhiều tàu của Cảnh sát biển và Cục Kiểm ngư, và đã không ngại đụng độ với tàu của Trung Cộng. Một chuyên gia Việt Nam về Biển Đông được hãng tin Reuters trích dẫn hôm nay lưu ý đây là hành động mạnh mẽ nhất của Việt Nam kể từ năm 1992 đến nay. Vào năm đó, Hà Nội đã điều nhiều tàu chiến đến khu vực mà Trung Cộng vừa ký hợp đồng với một công ty Mỹ để khai thác dầu khí nằm trong lãnh hải của Việt Nam.

Khác với những lần trước, lần này Việt Nam buộc phải hành động để bảo vệ lãnh hải, bởi vì nếu để yên cho Trung Cộng đặt cố định giàn khoan thì chẳng khác gì công nhận khu vực này là thuộc chủ quyền Trung Cộng. Nhưng với tương quan lực lượng bất lợi như vậy, liệu Việt Nam có thể ngăn chận được hành vi xâm lược này của Trung Cộng hay không, khi mà chúng ta không có một cường quốc nào sau lưng để yểm trợ ?

Ngay cả Philippines cũng khó mà trông chờ vào đồng minh Hoa Kỳ. Vào tháng trước, Manila có tuyên bố rằng, chiếu theo hiệp ước an ninh song phương, Hoa Kỳ có nghĩa vụ trợ giúp Philippines trong trường hợp lãnh thổ hoặc lực lượng vũ trang của nước này trên Biển Đông bị tấn công. Thế nhưng, cho tới nay, chưa bao giờ Tổng thống Mỹ Barack Obama tuyên bố dứt khoát là Hoa Kỳ sẽ can thiệp vào Biển Đông để trợ giúp Philippines.

Theo hãng tin Reuters, Washington hiện nay không còn ủng hộ quan điểm của Manila cho rằng Hoa Kỳ có nghĩa vụ can thiệp nếu xảy ra xung đột trên Biển Đông. Còn Trung Cộng thì có lẽ sẽ cố giữ cho các tranh chấp trên Biển Đông ở một tầm mức vừa đủ để Washington thấy rằng không đáng để can thiệp quân sự.

Tình hình Biển Đông như vậy là khác với biển Hoa Đông, nơi mà Trung Cộng đang tranh chấp với Nhật Bản về chủ quyền quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Chính quyền Obama đã nói rõ rằng quần đảo Senkaku là nằm trong khuôn khổ hiệp ước an ninh Mỹ-Nhật, tức là nếu quần đảo này bị Trung Cộng tấn công, Hoa Kỳ sẽ bảo vệ.

Có lẽ vì thấy là không thể làm được gì hơn ở vùng biển Hoa Đông, nay Trung Cộng tập trung lấn chiếm Biển Đông, vì nghĩ rằng Hoa Kỳ sẽ rất ngại ra tay hỗ trợ các nước Đông Nam Á.