Việc đảng Cộng hòa giành quyền kiểm soát cả hai viện Quốc hội Mỹ cũng như sự kiện ông Ashton Carter thế ông Chuck Hagel làm Bộ trưởng Quốc phòng sẽ không làm thay đổi đường lối ngoại giao của Mỹ, trong đó có chính sách châu Á. Thậm chí, chính sách này còn có thể được củng cố thêm, với vế an ninh quân sự, cũng như kinh tế, thương mại có thêm hỗ trợ từ phía lập pháp.

Trong tháng 11/2014, có hai sự kiện quan trọng tại Mỹ được cho là sẽ có ảnh hưởng đến chính sách Biển Đông của Hoa Kỳ :
(1) Đảng Cộng hòa đã thành công lớn trong cuộc bầu cử Quốc hội, duy trì được quyền kiểm soát Hạ viện, đồng thời giành lại được đa số ở Thượng viện, định chế thiết yếu trong địa hạt đối ngoại;
(2) Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel, một người được cho là rất quan tâm đến châu Á và Việt Nam, xin từ chức, và mới đây, Tổng thống Mỹ Barack Obama đã quyết định đề cử ông Ashton Carter, một cựu Thứ trưởng Quốc phòng lên thay.

Trước những sự kiện đó, giới quan tâm đến tình hình Việt Nam và Biển Đông đã tự hỏi là những thay đổi đó sẽ ảnh hưởng ra sao đến chính sách Biển Đông của Mỹ trong bối cảnh Bắc Kinh vẫn tiếp tục chiến lược tằm ăn dâu nhằm độc chiếm vùng biển này. Trong lúc đó Washington lại tung ra nhiều dấu hiệu hòa dịu hơn với Trung Quốc nói chung, khiến một số nước châu Á lo ngại trước khả năng chính sách xoay trục qua châu Á-Thái Bình Dương của Mỹ gặp trục trặc.

Nhận định chung của nhiều nhà quan sát là việc đảng Cộng hòa giành quyền kiểm soát cả hai viện Quốc hội Mỹ sẽ không làm thay đổi đường lối ngoại giao của Mỹ, trong đó có chính sách châu Á. Thậm chí, chính sách này còn có thể được củng cố thêm, với vế an ninh quân sự, cũng như kinh tế, thương mại có thêm hỗ trợ từ phía lập pháp.

Washington Post: Ashton Carter luôn ủng hộ chính sách xoay trục

Về sự kiện đương kim Bộ trưởng Quốc phòng Hagel từ chức, trong một bài phân tích mới đây (ngày 25/11/2014) đăng trên tờ báo mạng The Diplomat, chuyên gia phân tích Ankit Panda đã nêu bật mối quan ngại này khi tự hỏi “Hagel ra đi – Vậy chính sách xoay trục sang Châu Á sẽ ra sao ?“. Đối với nhà bình luận Panda, câu hỏi này rất đáng đặt ra vì dù sao chăng nữa thì Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ đã xin từ nhiệm là một con “chủ bài trong chính sách xoay trục sang Châu Á của chính quyền Obama“.

Ngay khi có tin là Tổng thống Obama đã quyết định đề cử ông Ashton Carter, một cựu Thứ trưởng Quốc phòng lên thay ông Chuck Hagel, giới quan sát đã cố lục tìm trong tiểu sử nhân vật lãnh đạo tương lai của Lầu Năm Góc xem mối quan tâm của ông đến châu Á ra sao ?

Nhật báo Mỹ Washington Post, trong số ra ngày 05/12/2014 vừa qua đã ghi nhận sự tương đồng quan điểm chiến lược giữa ông Carter và Tổng thống Obama, trong đó có chính sách xoay trục qua châu Á.

“Về vấn đề chính sách và tầm nhìn chiến lược, ông Carter từng là một người thẳng thắn ủng hộ nhiều sáng kiến mang chữ ký của Obama. Sau 13 năm chiến tranh và xung đột ở Afghanistan và Trung Đông, cả hai đều nói rằng Hoa Kỳ đã bỏ bê nhiều thách thức an ninh quốc gia khác và cần phải chú tâm trở lại trên một số ưu tiên dài hạn của mình.

Ông Obama chẳng hạn, đã tìm cách chuyển dịch mối quan tâm quân sự, chính trị và kinh tế từ Trung Đông qua châu Á. Khu vực này đã vươn lên thống trị thương mại toàn cầu, nhưng cán cân quyền lực đã trở nên bất ổn vì sự trỗi dậy của Trung Quốc.

Trong những tuyên bố công khai kể từ khi ông rời Lầu Năm Góc vào năm ngoái, ông Carter vẫn tiếp tục ủng hộ chính sách gọi là “xoay trục” qua châu Á của ông Obama, cho dù vào lúc đó Tổng thống Mỹ bị rất nhiều chỉ trích về phản ứng bị coi là thụ động của ông trước tình hình khủng hoảng ở Trung Đông.

Trong một bài nói chuyện vào tháng Năm vừa qua tại Đại học Harvard, ông Carter xác định : “Trung Đông nhiều biến động vẫn còn rất đối với chúng ta… Nhưng chúng ta đã chui đầu vào cát trong vòng 13 năm qua… và đã đến lúc cần phải ngẩng đầu lên, nhìn ra xung quanh để thấy những thách thức sẽ định hình tương lai của chúng ta”.

Theo ông Carter, sức mạnh quân sự của Mỹ vẫn cần thiết để tiếp tục đảm bảo hòa bình và phồn vinh ở châu Á. Ông nói : “Không phải là tôi cho rằng một cuộc xung đột hoặc là một cuộc chiến tranh lạnh với Trung Quốc là điều không thể tránh khỏi, thậm chí có khả năng xẩy ra… Nhưng trên đời này, không có gì là tự động cả, và điều đó đòi hỏi một nỗ lực nhất định của chúng ta để đảm bảo sao cho mọi thứ không vuột khỏi tầm kiểm soát… Chẳng hạn như khi thấy người ta đang đánh nhau vì những mỏm đá nhỏ khô cằn ở vùng Biển Đông”.

Gs Nguyễn Mạnh Hùng : Mỹ sẽ kiên quyết hơn với Trung Quốc

Trả lời phỏng vấn của Ban Việt ngữ RFI, Giáo sư chính trị học Nguyễn Mạnh Hùng thuộc trường Đại học George Mason, tiểu bang Virgina (Hoa Kỳ), cho rằng nhìn một cách tổng quát, chính sách Biển Đông của Hoa Kỳ có khả năng trở nên kiên quyết hơn đối với Trung Quốc, với việc Đảng Cộng hòa Mỹ giành lại quyền kiểm soát Thượng viện, cùng lúc với việc ông Ashton Carter lên thay ông Chuck Hagel ở Bộ Quốc phòng.

Chính sách xoay trục của Mỹ qua vùng châu Á -Thái Bình Dương cũng sẽ được tiếp tục, nhất là khi vế còn yếu kém là kinh tế, với Thỏa thuận tự do mậu dịch Xuyên Thái Bình Dương TPP có nhiều khả năng được thông qua, sẽ được củng cố thêm.

Riêng về quan hệ Việt-Mỹ, vốn đã có nhiều bước tiến trong thời gian qua, cũng sẽ tiếp tục phát triển do việc Hoa Kỳ ngày càng thấy rõ vai trò chiến lược của Việt Nam.

Sau đây là toàn bộ bài phỏng vấn Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng: 

Nguyễn Mạnh Hùng : “Tháng Giêng sắp tới, tân Chủ tịch Ủy ban Quân sự Thượng viện sẽ là Thượng nghị sĩ John McCain, một người rất quan tâm đến vấn đề Việt Nam, đồng thời là cựu sĩ quan Hải quân nên rất quan tâm đến vấn đề Biển Đông và đã nhiều lần lên tiếng về vấn đề này.

Ông ấy cũng là người muốn có một quân đội mạnh, ông ấy sẽ ủng hộ Quân đội và nhu cầu của họ ở Biển Đông. Do vậy, về phía Thượng viện, chính sách Biển Đông sẽ mạnh hơn trước.

(Ở Bộ Quốc phòng), Ông Hagel đã được thay thế bằng ông Ashton Carter… Ông Hagel trước đây có vấn đề với hàng ngũ tướng lĩnh, và luôn cả với Nhà trắng (White House). Giới tướng lĩnh cho rằng ông Hagel muốn giảm quân, họ cũng không hài lòng với ngân sách. Còn đối với Nhà trắng, thì ông Hagel không có những đường dây liên lạc trực tiếp với ông Obama, thành ra ông ấy tương đối không được hiệu nghiệm…

Ông Carter ngược lại không giống ông Hagel, không đi quân đội, không tham dự chiến tranh Việt Nam, nhưng có kinh nghiêm quản trị quốc phòng nhiều hơn, từng là Thứ trưởng Quốc phòng… Quan trọng nhất là ông Carter được coi là một nhà quản trị quốc phòng giỏi.

Tôi nghĩ là ông Carter sẽ thi hành chính sách của ông Obama hơn là sáng chế ra (một chính sách riêng). Chính sách như vậy, sẽ được quyết định ở đâu ? Ở Hội đồng An ninh Quốc gia, mà Hội đồng An ninh Quốc gia có thái độ cứng rắn hơn Bộ Ngoại giao trong vấn đề Biển Đông.

Mỹ sẽ cương quyết hơn đối với Trung Quốc và giúp Việt Nam nhiều hơn

Như vậy chúng ta thấy hai dấu hiệu này đều chứng tỏ rằng Mỹ sẽ chú trọng đến Biển Đông, và sẽ có thái tương đối cứng rắn hơn trước. Dù Đảng Dân chủ hay Đảng Cộng hòa lên, quyền lợi Mỹ cũng như thế, chỉ khác nhau ở điểm nhấn mà thôi.

Riêng về chính sách Biển Đông, trong mấy tháng qua có chuyến đi thăm Việt Nam (vào thượng tuần tháng 8) của hai Thượng nghị sĩ, ông John McCain, đảng Cộng hòa và ông Sheldon Whitehouse, đảng Dân chủ, và hai người này đều đề nghị bãi bỏ cấm vận vũ khí cho Việt Nam.

Nhìn vào đấy, có thể tiên đoán rằng Mỹ sẽ cương quyết hơn đối với Trung Quốc và sẽ giúp Việt Nam nhiều hơn trong việc tăng cường khả năng quốc phòng…”.