Giải “Hành tinh đen” 2009 mà Formosa đã giật được. Nguồn: PTS News.

Cố Tình và Ác Ý

Hôm nay, tôi cũng vui mừng như thế và chắc hẳn vui hơn vì gia đình họ Vương, Lý Chí-Thuyên, và ban quản trị hữu trách của công ty gây ô nhiễm quốc tế là Công ty Formosa Plastics đã được phát giải “đại tệ lậu” của Cơ quan Ethecon là Giải Hành tinh Đen vì công ty đã dùng phương sách môi sinh và kinh tế gây nên khánh kiệt, tàn phá dữ dội, và chết chóc cho ngôi nhà của chúng ta là Hành tinh xanh này. Xin kính chào các hội viên sáng lập Cơ quan Ethecon, các vị nhận giải thưởng, và quý khách danh dự.  Tôi là Diane Wilson, người được trao tặng Giải thưởng Hành tinh Xanh đầu tiên của Cơ quan Ethecon vào năm 2006.  Tôi đã vô cùng vinh dự và sung sướng khi nhận Giải thưởng Hành tinh Xanh lúc đó, giải thưởng đã nêu lên các hoạt động môi sinh của tôi ở Texas với tư cách đại diện cho các vịnh và cửa sông dọc theo Vịnh Mễ Tây Cơ và các cộng đồng chài lưới sinh sống ở đó, cũng như hoạt động của tôi trong vai trò hiếu động chống chiến tranh.

Tôi thuộc thế hệ thứ tư trong một gia đình chài lưới ở miền Duyên hải vùng Vịnh Texas và đã đi biển từ năm lên tám, thừa hưởng lòng yêu thương biển cả từ cha và ông tôi là Thổ dân Da đỏ.  Năm 1995, tôi đã toan nhận chìm chiếc tàu đánh tôm dài bốn mươi hai bộ của tôi xuống nơi Formosa Plastics xả rác thải bất hợp pháp trong vùng biển Vịnh Mễ Tây Cơ.  Lý do thật là giản dị.  Hãng chế tạo nhựa plastic PVC (tức là Polyvinyl Chloride, một loại nhựa không mùi và rắn được chế tạo từ chất vinyl chloride) khổng lồ Formosa Plastics đã cố tình và ác ý hủy diệt các vịnh biển mà gia đình tôi đánh cá trong bao thế hệ.

Nhựa PVC là một sản phẩm kỹ nghệ đáng tranh cãi mà sự sản xuất và trừ bỏ đã bị EPA (Nha Bảo vệ Môi sinh) Hoa Kỳ, EPA Đức quốc, và nhiều cơ quan quốc tế khác đòi ra tòa vì gây hại cho sức khỏe con người và môi sinh.  Để chế tạo PVC, người ta dùng các vật liệu rất độc, gồm các chất  ethylene dichloride [EDC], vinyl chloride [VCM], chất gây mê, tetrachlorethane, carbon tetrachloride, và trichlorethane.  Ethylene dichloride có thể gây ung thư, tạo thay đổi tế bào trong cơ thể, độc hại cho phôi thai, và gây ra ngẫu tật khi trẻ em phát triển.  Nó làm hư gan, thận, và các bộ phận khác trong cơ thể, và có thể gây ra xuất huyết nội và cục máu nghẽn.  Ethylene dichloride còn rất dễ bắt cháy:  hơi bốc lên có thể nổ, tạo ra hydrogen chloride và phosgene (hai loại hơi cực độc).  Một viên chức của tiểu bang Louisiana đã ghi nhận nó “sẽ nấu chảy cái nón an toàn bằng plastic.”

Bất kể mọi tính chất độc hại và hoàn toàn bất chấp luật lệ liên bang về môi trường của Hoa Kỳ, Plastics Formosa; một đại công ty đặt trụ sở tại Đài Loan do một người tên là Vương Vĩnh Khánh dựng nên, gia đình ông ta làm chủ, và ông ta có lần khoe khoang là không biết chữ P trong PVC là viết tắt của chữ gì; đã xả ra hàng triệu gallon nước thải rất độc hại vào vịnh biển mỏng mảnh mà không hề có giấy phép xả nước thải. 

Vụ xả nước thải bất hợp pháp vào vịnh biển Texas năm 1995 đó chỉ là một chuyện vô cùng nhỏ so với sự thiệt hại mà đại công ty chế tạo nhựa PVC của gia đình họ Vương và ban quản trị trung ương của công ty, với động lực rõ ràng là tiền lời và nhiều tiền lời hơn và quyền bính, đã áp đặt vào cộng đồng quốc tế.  Từ trụ sở nhà của họ ở đảo Đài Loan; nơi mà vào năm 1990 hơn 20,000 người biểu tình phản đối chống lại dự án đề nghị xây cất khu nhà máy hóa chất trị giá 8 tỉ Mỹ kim của Formosa, và gần đây hơn 169 bãi rác bất hợp pháp được cho là liên hệ với Formosa Plastics, chắc hẳn là nguồn sản xuất của phần lớn trong số 8,000 tấn thủy ngân (tìm thấy ở các bãi rác ấy); ban quản trị trung ương của công ty và đại Gia đình họ Vương đã chủ xướng mối thảm họa toàn cầu.  Ở Cambodia, họ đã phạm pháp bằng cách hối lộ công khai để rác độc bất hợp pháp được chấp nhận; ở tiểu bang Delaware, Hoa Kỳ, họ đã vi phạm luật lệ quá quắt đến đỗi chính phủ phải thu hồi mọi giấy phép và đóng cửa nhà máy sáu tuần.  Rất gần đây, một vụ nổ, đáng lẽ có thể ngăn ngừa được, đã khiến cho sáu công nhân tử nạn.  Ở tiểu bang Louisiana, Hoa kỳ, Formosa đã làm mạch nước ngầm nhiễm độc với chất ethylene dichloride khiến hệ thống cung cấp nước của thành phố Baton Rouge bị đe dọa.  Ở tiểu bang Texas, họ đã xả nước thải quá độ và đã vi phạm luật lệ nhiều lần đến đỗi, theo ủy ban Texas Thủy Cục, “Formosa đã hoàn toàn thay đổi hệ thống môi sinh.”

Gần đây, EPA Hoa Kỳ đã ra tay phạt Formosa Plastics món tiền phạt 13 triệu Mỹ kim.  Cuộc điều tra của EPA tại nhà máy Texas cho thấy công ty đã vi phạm rộng rãi các điều khoản dò rỉ và sửa chữa trong Đạo luật Không khí Sạch, gồm có thiếu sót trong việc theo dõi thích nghi các chất rỉ ra [500 trong một đơn vị], thiếu sót trong việc liệt kê thiết bị chế tạo hóa học vào trong chương trình dò tìm và sửa chữa, và thiếu sót trong việc sửa chữa kịp thời thiết bị rò rỉ.  Các thanh tra còn tìm thấy các vi phạm “rộng rãi” về dò rỉ và sửa chữa, cũng như các vi phạm khác về chất thải nguy hiểm tại nhà máy và các vi phạm về việc xả nước thải.

Đối với tôi, điều này không phải là tin mới.  Hai mươi năm qua, tôi đã từng nói chuyện với công nhân trong nhà máy Formosa, và họ đã bàn về những vụ phóng thích chất độc không được báo cáo, những công nhân chết vì ngã từ trên cột tháp và cây thang, những van dẫn không khí thở (bình chứa dưỡng khí an toàn) bị rỉ sét hoặc là hoàn toàn không có không khí thở, những lưu vực chứa chất độc phá thủng ra và chảy ngang qua cánh đồng, hủy diệt mọi thứ trên đường đi của nó, và những vụ rỉ vinyl chloride không ngăn chận được nhiều đến đỗi công nhân trong phòng điều khiển nhà máy phải tắt hệ thống báo động để yên ổn làm việc.  Những công nhân này phàn nàn với ban quản trị Formosa, nhưng những lời than phiền không được tiếp nhận một cách cởi mở.  Than phiền có thể bị đuổi.

Tháng Giêng năm 2009, tạp chí khoa học Ecotoxity (“Độc tố Môi sinh”) ấn hành một phúc trình do các khoa học gia ở Đại học Texas A&M.  Phúc trình này tiết lộ sự thay đổi về cơ cấu nhiễm sắc thể và thiệt hại về mặt di truyền trong cơ thể trâu bò sống trong vòng sáu dặm Anh dưới hướng gió thổi.  Sự thay đổi về cơ cấu nhiễm sắc thể và thiệt hại về mặt di truyền có thể gia tăng xác suất bị ung thư và thiệt hại về khả năng sinh sản của con vật.  Wesley Bissett, tác giả chính của bản phúc trình và là giáo sư thú y tại Trường Thú Y của Đại học A&M, nói rằng trâu bò mang DNA bị thiệt hại đã “ở vị trí chung quanh nhà máy Formosa, với thiệt hại cao nhất xảy ra ở những khu gần kề và những khu dưới hướng gió.”  Ông Bissett tường trình thiệt hại xảy ra cho cả trâu bò ở gần kề nhà máy Formosa lẫn trâu bò trong các khu vực mà gió thường thổi tới và tạt các hơi độc vào.

Tháng Mười năm 2009, EPA mở một cuộc họp trong cộng đồng chúng tôi và thảo luận việc Formosa gây nhiễm độc rộng rãi với chất ethylene dichloride một phần do sự quá mức, tràn đầy, đổ vãi, và luộm thuộm trong việc thu dọn thông thường, khiến cho một vùng nghỉ (trên xa lộ cho xe cộ ngừng nghỉ) phải đóng cửa, một ngôi nhà gần đó phải được mua lại (để bồi thường vì không còn ở được an toàn), “thứ đáng nghi ngờ” phải chôn sâu năm bộ Anh dưới mặt đất, và mạch nước ngầm và con Rạch Cox kế cận bị nhiễm độc ở mức hàng triệu phần trong mỗi tỷ (đơn vị đo ô nhiễm).  Hiện nay, không rõ các giếng nước địa phương có an toàn hay không.

Formosa đã luộm thuộm trong việc lưu trữ sổ sách về môi sinh, tôi tin rằng điều này chỉ có nghĩa là thành tích nghề nghiệp của họ cũng đáng nghi ngờ không kém.  Thực vậy, mối quan tâm trầm trọng về sức khỏe của công chúng đã kéo dài dăng dẳng trong gần ba mươi năm nay vì không khí độc và nước ô nhiễm đang được phóng thích từ khu nhà máy của Formosa Plastics ở Point Comfort thuộc tiểu bang Texas.  Tôi lo lắng cho những công nhân ở tuyến đầu.  Nhiều người đã được chứng minh là mắc chứng nhiều tiểu huyết cầu (chất nhỏ hình đĩa ở trong máu giúp máu đóng cục), thần kinh hệ thiệt hại, khả năng nhận thức suy nhược, và hệ thống thần kinh ngoại biên thoái hóa nghiêm trọng mà cách điều trị duy nhất là giải phẫu và đặt bơm để tiêm morphine là thuốc giảm đau vào hệ thần kinh thuộc xương sống 24/7 (24 giờ mỗi ngày, 7 ngày một tuần).  Một công nhân lo lắng vì bạn đồng nghiệp trong đơn vị (khu chế tạo) PVC đã chết vì ung thư não.  Một nữ công nhân làm việc quanh đai ống và van bị rỉ đã chết vì bệnh ung thư mạch máu gan.  Một số công nhân đã bị nốt u trên đầu và bạn bè khuyên đi làm sinh thiết (lấy mẫu trong khu vực nghi ngờ và thử nghiệm để tìm tế bào bất thường), nhưng họ không đi vì sợ sẽ tìm thấy bệnh ung thư não.

Sự quan tâm của công nhân về bệnh ung thư não nghiêm trọng đến đỗi Formosa biết được và gửi thư (ngắn trong nội bộ) cho tất cả công nhân có phần vụ với vinyl chloride nói rằng họ sẽ mời bác sĩ đến nói chuyện về bệnh ung thư não.  Đại khái, viên bác sĩ nói với các công nhân đang lo lắng là không hề có sự liên hệ nào giữa vinyl chloride và ung thư não.  Ai mà biết cái gì gây ra bệnh ấy.  Chắc hẳn là vì họ ăn món thịt nướng (trên lò nướng ngoài trời).

Một công nhân của Formosa ghi lại các lượng vinyl chloride rỉ trong đơn vị PVC hàng ngày.  Giới hạn vinyl chloride an toàn cho công nhân theo luật liên bang là một phần trong mỗi triệu trong vòng tám tiếng đồng hồ.  Lượng vinyl chloride rỉ trong đơn vị PVC lên xuống từ 1.2 đến 7 đến 13 đến 35 đến 177 đến 987 đến 2,000 phần trong mỗi triệu, và điều này xảy ra trong hàng giờ, hàng ngày, và hàng năm.  Và công nhân này đã làm việc ở đó 25 năm.

Điều vô nhân đạo phi thường về ban quản trị trung ương của Formosa Plastics là, mặc dù sự phóng thích vinyl chloride kinh niên và nguy hiểm như thế, viên phó tổng giám đốc của Formosa Plastics ở Point Comfort, Texas nói rằng không hề có ảnh hưởng về môi sinh hay sức khỏe.  Phải, họ nói láo, mặc dù công nhân phải lội trong ethylene dichloride nhiều ngày mà không có gì bảo vệ, ngoại trừ bao tay và giày ống cao su.  Mặc dù các dây chuyền chế tạo đã được nối với đường nước uống, và công nhân đã uống nước độc hại và nhiễm trùng trong nhiều ngày.  Và, cuối cùng, mặc dù hành động cuối cùng tại Formosa của một công nhân là sau khi một viên chức ở bản doanh trung ương ra lệnh cho anh ta khai gian lượng vinyl chloride phóng thích 6-8 tấn (mỗi tấn có 2,000 pounds) để sau đó công ty có thể báo cáo với EPA Hoa Kỳ là dưới ba pounds.

Những kẻ thi hành và chỉ huy chính sách môi sinh của Formosa Plastics hình như chỉ không hiểu chuyện đời.  Thành tích về môi sinh trong quá khứ của Formosa Platics đứng chót bẹt, và công ty hình như cố gắng hết mình để tiếp tục phạm pháp.  Điều này không thể dung thứ.  Ban quản trị, các viên chức quản trị đầu não, và các kẻ sáng lập họ Vương của Formosa Plastics cần phải đền tội.  Sự điên rồ và tội ác đối với cộng đồng toàn cầu phải chấm dứt.  Đó là lý do tại sao tôi vui mừng sâu xa khi được trình bày bản thuyết trình này trong buổi lễ trao giải Giải Hành tinh Xanh và Giải Hành tinh Đen hàng năm của Cơ quan Ethecon.  Cơ quan đã có đầy nghị lực và lòng kiên trì để lùng kiếm ra những cá nhân và viên chức quản trị đầu não có trách nhiệm về hành vi đáng trách của Công ty Formosa Plastics đối với ngôi nhà toàn cầu của chúng ta.  Quan trọng nhất, tối nay Cơ quan đã biểu lộ can đảm mà vạch ra bộ mặt thật của hành vi cực kỳ ngu xuẩn và phá hoại của Công ty Formosa Plastics, đại Gia đình họ Vương, Lý Chí-Thuyên, và ban quản trị trung ương, đối với toàn thế giới.  Hoan hô! Hoan hô!