Đảng Kỳ
TT Trump-Tô Lâm và Tương lai quan hệ Việt-Mỹ
Điều gì đang xảy ra giữa Việt-Mỹ?
Với lịch sử có quá khứ phức tạp đầy trắc trở, Washington và Hà Nội trong thời Trump 2.0 hiện đang đứng trước ngã ba đường trong tình hình thay đổi lãnh đạo mới của 2 nước. Việt Nam trong những năm gần đây từng đã chứng kiến những biến động chính trị ở thượng tầng cao nhất và bị nghi ngờ có âm mưu hạ nhau ở Hà Nội. Sau cái chết của cựu Tổng Bí Thư Đảng Cộng Sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng đã báo hiệu một giai đoạn bất ổn, trong đó chức chủ tịch nước bị liên tục thay đổi nhiều lần vì chống tham nhũng với nhiều tranh cãi. Cuối cùng, cựu Bộ Trưởng Bộ Công An Tô Lâm đã lên nắm quyền Tổng Bí Thư Đảng Cộng Sản Việt Nam (CSVN) kiêm chủ tịch nước. Tuy nhiên, họ Tô đã sớm nhường chức chủ tịch nước cho Đại Tướng quân đội Lương Cường. Với Hoa Kỳ, sự trở lại của Donald Trump tại Tòa Bạch Ốc, mối quan hệ giữa hai mới giữa Mỹ-Việt sẽ có tác động quan trọng đến kinh tế và địa chính trị của khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương mà chính ông Trump đã tuyên bố tháng 11/2017 tại Đà Nẵng, Việt Nam.
Hãy nhìn bức tranh toàn cảnh Việt-Mỹ là gì?
Thế giới tây phương xem Việt Nam có ổn định chính trị là nền tảng cho sự phát triển kinh tế. Không một nước nào dám đem tiền đầu tư vào một quốc gia bất ổn chính trị. Điều đó chẳng khác nào đem tiền đưa vào lò lửa. Tuy nhiên, những thay đổi Chủ Tịch Nước và lãnh đạo đảng CSVN tạo nên sự bất ổn trong những năm qua đã làm mất hình ảnh ổn định chính trị của CSVN trong mắt quốc tế. Sau đại dịch Covid-19, thế giới đang vẽ lại cấu trúc đầu tư, Việt Nam được coi là một trong những nước “ít rủi ro” mà các nước tư bản muốn đầu tư. Tuy nhiên, tham nhũng vẫn là nan đề dai dẳng, khiến một số doanh nghiệp chuyển hướng đầu tư sang nước khác hoặc rút lui hoàn toàn khỏi Việt Nam như công ty Intel đã rút qua châu Âu là một ví dụ cụ thể.
Tô Lâm hiện nắm giữ quyền lực, nhìn chung sự ổn định chính trị Việt Nam có thể sẽ duy trì đến năm 2026, khi đại hội đảng CSVN sẽ triệu tập để bầu ra ban lãnh đạo mới. Mặc dù người từng nắm ngành Công An với cá tính độc tài công an trị, Tô Lâm cũng hiểu rằng sự chính danh của đảng CSVN và muốn giữ độc quyển cai trị của đảng CSVN phụ thuộc rất lớn vào phát triển kinh tế. Với thực tế này tạo tiền đề cho Tô Lâm và lãnh đạo CSVN cố gắng quan hệ thân thiện với Hoa Kỳ, một nước có giao thương quan trọng đã đem về hằng trăm tỉ USD mỗi năm, đồng thời Mỹ có sức mạnh để CSVN dựa dẫm trước sự lấn áp của Trung Cộng trên Biển Đông.
CSVN một mặt khai triển chiến lược “ngoại giao cây tre” của mình, mặt khác phải điều chỉnh chính sách đối ngoại của mình một cách thận trọng trên vùng biển địa chính trị ngày càng hỗn loạn của Ấn Độ – Thái Bình Dương.
Mỹ bất chấp một số vấn đề vi phạm đã làm lơ cho Việt Nam như việc lách lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ đối với hàng hóa Trung Cộng tuồn qua Việt Nam để bán qua Mỹ và tình trạng thâm thụt thương mại ngày càng tăng bất lợi cho Washington, thế mà trong nhiệm kỳ Trump 1.0 đã có những tiến bộ đáng kể trong quan hệ Việt-Mỹ. Những thành tựu của nhà nước Việt Nam đạt được gồm các cuộc họp song phương với những nhân vật cao cấp của Hoa Kỳ, nhận viện trợ hậu hĩnh từ Mỹ trong đại dịch Covid-19, tăng cường hợp tác an ninh trong việc bán vũ khí và chuyển giao các tàu tuần tra có công suất mạnh và cao tốc cho Cảnh Sát Biển CSVN và các chuyến thăm hải cảng Đà Nẵng của hai Hàng Không Mẫu Hạm Hoa Kỳ.
Trong tình hình chính trị Việt Nam lo ngại sự hung hăng và uy hiếp ngày càng tăng của Trung Cộng trong khu vực Biển Đông, đã xóa tan những nghi ngờ trong lịch sử chiến tranh đối đầu Việt-Mỹ, đã tạo lòng tin chiến lược giữa hai nước. Việc nâng bang giao lên “quan hệ đối tác chiến lược toàn diện” trong năm 2023, đó là cấp độ cao nhất của nhà nước CSVN tiếp đãi Hoa Kỳ.
Bằng cách thực hiện bước đi nhảy vọt, Hà Nội bỏ qua cấp độ bang giao “đối tác chiến lược” đã làm Bắc Kinh rất tức giận, nhưng Việt Nam lại có bảo đảm bởi một lời đề nghị đầy hứa hẹn và hấp dẫn từ Washington: biến Việt Nam thành trung tâm sản xuất chất bán dẫn tối tân. Việt Nam được đứng trong danh sách chuỗi cung ứng thân thiện với Hoa Kỳ như chính sách của Washington đề ra“chuyển sản xuất về nước bằng hữu”. Như thế Việt Nam được Mỹ cho đứng trong danh sách bằng hữu rồi còn gì?
Vẫn chưa chắc chắn liệu Washington và Hà Nội có duy trì được lời hứa tích cực này đối với Trump 2.0 hay không. Tuy nhiên, xét về nhận thức chung của họ đối với mối đe dọa từ Trung Cộng, rất có nhiều khả năng họ sẽ tìm được sự đồng thuận trong các vấn đề chưa được giải quyết.
Những khó khăn mà Việt Nam đang đối diện:
Với cuộc chiến đang diễn ra ở Ukraine làm lộ rõ những thiếu sót của hệ thống quân sự Nga cung cấp cho Việt Nam, do đó Việt Nam có thể mua thêm vũ khí quốc phòng của Mỹ. Với những vụ mua bán vũ khí của Mỹ có thể rút bớt thặng dư thương mại của Việt Nam đối với Hoa Kỳ, và đây là điểm rất được quan tâm của Trump 2.0.
Một việc nhìn thấy nữa là Việt Nam không mặn mà gia nhập BRICS dù trong dó có hai nước đàn anh “đồng chí” thân cận Nga, Trung Cộng mời gọi, nhưng Việt Nam chỉ làm cảm tình viên chứ không tham gia. Phải chăng Việt Nam đang dè chừng bằng hữu Hoa Kỳ?
Một câu hỏi chưa được giải quyết khác là chính quyền Trump sẽ giải quyết các hành vi vi phạm nhân quyền ở Việt Nam như thế nào? Trong khi Trump nổi tiếng là thờ ơ với những vấn đề nhân quyền Việt Nam trong nhiệm kỳ Trump 1.0, nay Trump 2.0 chú trọng đến MAGA, còn Ngoại trưởng Marco Rubio, lại có thành tích lâu dài trong việc bảo vệ nhân quyền ở Đông Nam Á gồm cả Việt Nam sẽ tính bài toán này ra sao?
Một điều khá quan trọng “lời nói bằng Đô La”
Tổng thống Trump gần đây cũng đã có công ty tư nhân tại Việt Nam. Công ty Trump Organization phát triển một khu du lịch cao cấp có sân golf sang trọng trị giá 1,5 tỷ USD tại tỉnh Hưng Yên – quê hương của Tổng Bí Thư Đảng Cộng sản Việt Nam Tô Lâm, với sự tham dự của chính Trump khi khai mạc. Điều này đặt ra câu hỏi về việc Trump sẽ ưu tiên các dự án kinh doanh của mình như thế nào? Các nhà quan sát đang theo dõi chặt chẽ liệu Trump, người đã từng gọi Việt Nam là “kẻ lạm dụng tồi tệ nhất” vào thương mại đối với Hoa Kỳ vào năm 2019, có tiếp tục chỉ trích Việt Nam như vậy nữa không? Hoặc vì sự đầu tư của ông đã giảm tông điệu hay không? Những tác động của các hoạt động kinh doanh tư nhân của ông quan hệ trực tiếp với phe “Hưng Yên” đang nắm quyền tại Việt Nam, không biết ông sẽ tính đi nước cờ nào?
Đến đây, không lầm cho rằng đầu tư chiến lược, bán vũ khí của Hoa Kỳ xen kẽ với các dự án kinh doanh tư nhân của Trump, sẽ là những yếu tố quan trọng trong việc định hình bang giao Mỹ – Việt trong tương lai.
Hoa Kỳ, ngày 13 tháng 2 năm 2025
Lê Thành Nhân
