Chưa đầy một tháng sau ngày nhậm chức của TT Trump vào 20/01/2025, những quyết định của Washington DC đã cho 2 cái tát nảy lửa vào mặt nhà nước Cộng Sản Việt Nam (CSVN): Thứ nhất, là đóng cửa cơ quan USAID mà hầu hết viện trợ từ Hoa Kỳ đến nhà nước CSVN đều qua cánh cửa này, kể cả viện trợ cho đại học Fulbright; Thứ hai là TT Donald Trump vừa mới ký sắc lệnh đánh thuế 25% lên thép & nhôm mà Việt Nam là nước thứ 5 và định tăng số lượng thép & nhôm xuất khẩu sang Mỹ trong năm 2025. Tuy vậy, đó là chính sách chung của Trump 2.0 đối với thế giới mà Việt Nam bị rơi vào tầm đạn đạo. Nó không phải chủ trương của Trump dành riêng cho nhà nước CSVN.

Hiện chính quyền Trump 2.0 chưa có một chính sách nào được tuyên bố đưa ra đối với Việt Nam cả, mà theo báo chí thì vẫn duy trì quan hệ tốt. Phía Việt Nam giữ “im lặng là vàng” với Donald Trump. Việc đánh thuế thép nhôm 25% vừa rồi, theo tin Reuters thì Việt Nam lên tiếng với ngôn từ “vuốt đuôi” là “sẵn sàng hợp tác với Hoa Kỳ để thảo luận về áp thuế 25% thép & nhôm”, chứ không có lời nào làm phật lòng TT Donald Trump.

Hầu hết 10 nước nước ASEAN khi biết ông Trump đắc cử vào ngày 5/11/2024 đã nhanh chóng gọi điện thoại và gửi điện thư chúc mừng. Riêng Việt Nam có đến 4 người chúc mừng gồm Tổng Bí Thư đảng CSVN Tô Lâm, Thủ Tướng CSVN Phạm Minh Chính, chủ tịch nhà nước Việt Nam Lương Cường và Phó Chủ Tịch nhà nước Việt Nam bà Nguyễn Ánh Xuân.  Điều đó nói lên sự nịnh bợ của CSVN đới với TT Trump hơi lố.

Chủ trương triệt để của Trump 2.0 là MAGA với “American first” trong đó xử dụng thuế quan như một bóng ma hù dọa toàn cầu. Trong việc “dùng bóng ma” này không nhát được Trung Cộng, khi TT Trump hô hào đánh thuế quan thì Trung Cộng vẫn bình thản và hứa sẽ đáp trả với những lời thách thức. Do vậy, Những chính sách của Hoa Kỳ đối với ASEAN thường bị lệch hướng qua lăng kính bị ảnh hưởng của Trung Cộng. Riêng nhà nước Việt Nam bị liệt hàng chư hầu Trung Cộng vì họ cùng chí hướng Cộng Sản anh em.

Việt Nam đang nằm trong khối ASEAN, dưới thời Trump 2.0, trong đó có 5 người lãnh đạo ASEAN mới so với thời kỳ Trump 1.0 như Indonesia, Malaysia, Thái Lan, Philippines và Việt Nam. Có ba nhà lãnh đạo mới thay đổi lập trường thân Mỹ so với những người tiền nhiệm như Prabowo Subianto tổng thống Indonesia, Anwar Ibrahim thủ tướng Malaysia và Ferdinand Marcos Jr. tổng thống Philippines.

Hầu hết các nước ASEAN, trong đó có Việt Nam từ lâu đã có lập trường muốn “đa phương hóa” để kiếm lợi ích cho mình. Họ thường đi hàng hai. Một mặt bắt tay với Mỹ vì “không ai dại gì rời xa con bò sữa”, đồng thời cũng ngấp nghé muốn gia nhập khối BRICS do Trung Cộng đứng đầu như Indonesia đã gia nhập khối này năm ngoái. Malaysia, Thái Lan đang ngấp nghé muốn bước vào và Việt Nam cũng có tham dự Hội Nghị BRICS năm 2024.

Mỹ và Việt Nam

Đối với Hoa Kỳ có một điều chắc chắn rằng ngày nào Mỹ còn xem Trung Cộng là kẻ thù số một thì Mỹ còn ve vãn Việt Nam bằng cách giúp đỡ kinh tế và quân sự. 

Phía Việt Nam muốn gì ở Trump 2.0?

Trước hết nhìn về con số giao thương Mỹ-Việt: Theo www.census.gov, năm 2023: Việt Nam bán qua Mỹ: $114.426,2 tỉ USD. Việt Nam nhập hàng từ Mỹ: $9.842,9 tỉ USD. Vậy là thâm thụt thương mại Mỹ-Việt $104.583,2 tỉ USD. Và lượng giao thương càng tăng lên theo hàng năm và sự thâm thụt thương mại lớn lên theo tỷ lệ thuận bất lợi cho Washington.

Hoa Kỳ xem CSVN là nước có giao thương quan trọng trong “top ten” của Mỹ. Việt Nam xem những cuộc bầu cử Hoa Kỳ quan trọng đã thu hút sự chú ý đặc biệt đối với người Việt Nam nói chung và Trung Ương CSVN nói riêng. Bất kể kết quả bầu cử như thế nào, CSVN đều kỳ vọng chính quyền mới Hoa Kỳ sẽ tiếp tục và củng cố tăng cường quan hệ thân thiện Việt Mỹ hiện có, đặc biệt là thương mại.

Việt Nam muốn Mỹ tăng cường quan hệ song phương

Mối quan hệ Việt-Mỹ đã có những bước phát triển ngoạn mục trong những năm gần đây, nổi bật nhất là ngoại giao nâng lên hàng số một “Đối Tác Chiến Lược Toàn Diện” vào tháng 9/2023. Năm sau đã có những tiến bộ đáng kể. Việt Nam hy vọng chính quyền Trump 2.0 sẽ phát triển quan hệ theo đà này để tiếp tục xây dựng niềm tin và làm sâu sắc hơn quan hệ song phương Việt-Mỹ.

Chúng ta đã thấy, từ khi bình thường quan hệ ngoại giao Việt-Mỹ năm 1995, mỗi nhiệm kỳ tổng thống Mỹ đều có đến thăm Việt Nam. Năm 2025, đánh dấu kỷ niệm 30 năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao (1995-2025) và kỷ niệm 50 năm (1975-2025) kết thúc “Chiến Tranh Việt Nam”. Việt Nam mong muốn được đón tiếp tổng thống Trump 2.0 đến thăm để bồi đắp lòng tin và làm sâu thêm quan hệ Việt – Mỹ. 

Việt Nam cũng mong muốn Hoa Kỳ tiếp tục coi Việt Nam là đối tác kinh tế có tiềm năng đối với các khoản đầu tư thương mại của Mỹ như kỹ thuật công nghệ, giáo dục và phát triển nhân lực. Những lãnh vực này không chỉ là ưu tiên cho Việt Nam hỗ trợ sự phát triển bền vững và khả năng phục hồi của mình mà còn là chiến lược tăng cường giá trị của Mỹ trong khu vực ASEAN. 

Trong số các ưu tiên hàng đầu của Việt Nam là quan hệ đối tác trong lãnh vực điện tử, ngành công nghiệp bán dẫn, các lãnh vực mới về trí tuệ nhân tạo, năng lượng tái tạo, khoán sản quan trọng, xây dựng cơ sở hạ tầng. Các lãnh vực này là xương sống của nền kinh tế Việt Nam. Việt Nam hy vọng chính quyền Trump 2.0 sẽ không bỏ qua.

Về mặt an ninh, Việt Nam hy vọng sẽ hợp tác với chính quyền Trump 2.0 về tội phạm xuyên quốc gia và an ninh mạng. Về an ninh hàng hải vẫn là mối lo ngại quan trọng đối với Biển Đông Nam. Việt Nam kỳ vọng chính quyền Trump 2.0 sẽ tiếp tục hỗ trợ các lãnh vực như thực thi pháp luật, tìm kiếm cứu nạn và cứu trợ nhân đạo.

Việt Nam muốn Mỹ hỗ trợ mình đóng vai trò trung tâm của ASEAN và tiếp cận toàn diện trong khu vực.

Việt Nam hy vọng rằng Hoa Kỳ sẽ duy trì một chiến lược khu vực ASEAN thống nhất hỗ trợ Việt Nam đóng vai trò trung tâm của ASEAN. Điều cần thiết đối với Trump 2.0 không chỉ là tham gia vào các cuộc họp quan trọng của ASEAN như Hội Nghị Thượng Đỉnh Đông Á. Việc Hoa Kỳ chứng thực Việt Nam đóng vai trò trung tâm của ASEAN trong các vấn đề khu vực như Biển Đông và Tiểu vùng sông Mê Kông.

Theo nghĩa rộng hơn, Việt Nam kỳ vọng Hoa Kỳ sẽ tham gia vào khu vực với tầm nhìn chiến lược dài hạn, thay vì ngắn hạn. Việt Nam cũng kỳ vọng chính quyền Trump 2.0 sẽ áp dụng cách tiếp cận chiến lược dài hạn với khu vực, tức là một chiến lược không chỉ dựa trên lợi ích an ninh mà còn dựa trên các kế hoạch hợp tác kinh tế lành mạnh và bền vững.

Trên hết, Việt Nam muốn Hoa Kỳ đóng vai trò là lực lượng thúc đẩy hòa bình và ổn định trong khu vực Đông Nam Á bằng cách bảo vệ pháp luật quốc tế, duy trì các nguyên tắc của Hiến Chương Liên Hiệp Quốc và theo đuổi các chính sách và hành động một cách chắc chắn và hiệu quả.

Việt Nam muốn Hoa Kỳ thể hiện vai trò lãnh đạo toàn cầu có trách nhiệm.

Việt Nam kỳ vọng Hoa Kỳ là một cường quốc có trách nhiệm toàn cầu đáng tin tưởng. Hy vọng chính quyền Trump 2.0 sẽ thực hiện vai trò này một cách có trách nhiệm bằng cách hợp tác với cộng đồng quốc tế để ngăn chặn sự chia rẽ và phân mảnh toàn cầu hơn nữa. Việt Nam cũng hy vọng Hoa Kỳ sẽ tích cực đóng góp vào việc giải quyết hòa bình các cuộc xung đột toàn cầu dựa trên các nguyên tắc của Hiến Chương Liên Hiệp Quốc và các điều khoản quốc tế đã được thiết lập.

Khi thế giới đạt đến tình trạng nguy hiểm, trong đó có Việt Nam, đang nhìn về hành động của Hoa Kỳ. Một cuộc bầu cử thành công của Hoa Kỳ vừa rồi và qua tiến trình chuyển đổi quyền lực êm thấm rất có ý nghĩa với toàn cầu. Việt Nam hy vọng rằng chính quyền Trump 2.0 sẽ mang lại sự ổn định quốc tế và hợp tác với Việt Nam theo những nguyên vọng của Việt Nam.

Texas, ngày 13 tháng 2 năm 2025

Lê Hoành Sơn