Cuộc tranh luận chưa từng thấy trong lịch sử bầu cử Tổng Thống nước Mỹ vì những lý do:

1) Cả hai ông Trump và Biden chưa chính thức do Đại Hội hai đảng Cộng Hòa và Dân Chủ đưa ra đại diện làm Ứng Cử Viên Tổng Thống năm 2024 mà lại có tranh luận (debate) thứ nhất. Việc này như “cái cày đặt trước con trâu”!

2) Hai ông Trump và Biden đã dùng hết thủ thuật “cạn tàu ráo máng” để hạ nhau từ khi ông Trump tuyên bố tái tranh cử. Từ vụ FBI lục soát Mar-a-Lago đến kết tội chuyện cô đào đóng phim người lớn…

3) Một cuộc đua vào Tòa Bạch Ốc đầy gian nan thử thách nhất trong lịch sử Hoa Kỳ kể từ ngày lập quốc năm 1776.

Tối hôm 27 tháng 6 năm 2024 trên truyền hình CNN tổ chức cuộc tranh luận lần đầu tiên với những luật lệ khá khắc khe được đặt ra để giữ trật tự cuộc tranh luận. Sáng 28/06/2024 ở trang đầu trên các mặt báo lớn đều có đưa tin và bình luận cuộc tranh luận tối hôm qua, họ đã thức suốt đêm để viết bài chăng?

Có 5 vấn đề được nghe:

1) Đầu tiên ông Biden bị khàn giọng, đó là điều không thể chối cải đối với nỗi lo của cử tri người Mỹ về tuổi già thuộc U90 của Joe Biden.
2) Hai tổng thống, hai nền kinh tế khác nhau: Khởi đầu, điều hợp viên CNN Dana Bash và Jake Tapper đưa ra vấn đề lạm phát kinh tế, ông Biden trả lời không đi vào chủ đề, ông đổ tội cho Trump cách giải quyết đại dịch Covid-19 năm 2000 và nạn thất nghiệp của Trump để lại. Ông Biden khoe những thành quả kinh tế của mình mà không trả lời trực tiếp về chuyện “lạm phát” đang hiện hữu mà người Mỹ đang lo lắng. Trump phản ứng cho rằng so với bốn năm trước dưới thời ông làm Tổng Thống đã thực hiện một cách tiếp cận có phương pháp tốt hơn về kinh tế.
3) Cuộc tranh luận gay cấn nhất là vấn đề phá thai (abortion) mà TT Biden cho đây là lợi thế trong việc tranh cử năm nay. Nhưng Trump cho rằng “đó là điều khủng khiếp nhất mà Biden đã làm” khi cho phép phá thai một đứa bé đã 9 tháng.
4) Di cư bất hợp pháp hỗn loạn qua biên giới phía Nam: Ông Trump buộc tội TT Biden để cho làn sóng tội phạm gây nguy hiểm cho người Mỹ. Ông cho rằng: “Mọi tiểu bang hiện nay đều thành tiểu bang biên giới và đó là vì chính sách lố bịch, điên rồ và rất ngu ngốc của Biden”. Biden hơi lúng túng đành phải giải thích ông đang tìm một chính sách biên giới phía Nam có sự đồng thuận của hai đảng Cộng Hòa và Dân Chủ đầu năm 2024 tại Quốc Hội.
5) Cuộc tranh luận chĩa vào đời tư cá nhân: TT Joe Biden nhắc lại bản án của Trump liên quan đến việc “quan hệ tình dục với một ngôi sao khiêu dâm” và bản án dân sự trị giá 83 triệu USD vì “quấy rối phụ nữ”. Trump đáp lại con trai của tổng thống, Hunter Biden cũng sẽ là một tội phạm bị kết án nặng…

Đó là một số điều nghe bằng tai, những điều mắt thấy như thế nào?

Trong tranh luận điều mắt thấy là ngôn ngữ cơ thể (body language) rất quan trọng cho sự quyết định thành bại. Hãy nhìn vào những hành động đưa tay, chớp mắt, nhún vai và những nụ cười biểu hiện sự chấp nhận hay chống đối của hai đối thủ… Việc giải mã ngôn ngữ cơ thể (body language) mang lại những hiểu biết sâu sắc hơn của từng Ứng Cử Viên Tổng Thống siêu cường.

1) Một phép xã giao thông thường theo thói quen của người Tây Phương không có:

Nói riêng, hai người đang đại diện cho hai đảng chính trị lớn nhất ở Mỹ, nói chung sẽ là tổng thống của siêu cường Hoa Kỳ trong tương lai, mà không có được một bắt tay xã giao đầu tiên trên sân khấu thế giới. Điều này thể hiện sự căm thù cá nhân sâu sắc, dù không đến nỗi “thượng cẳng chân hạ cẳng tay”, nhưng cái bắt tay xã giao thông thường theo phong tục người Tây Phương lại bị vắng bóng trên sân khấu tranh luận chính trị, đó là một dấu hiệu bất thường, nếu không muốn nói quá bất thường, cho thấy cuộc bầu cử tổng thống năm nay có sự chia rẽ trầm trọng như nhiều cử tri Hoa Kỳ đang lo ngại.

2) Tuổi già của TT Biden hiện rõ từ những bước đi đầu tiên ra sân khấu

TT Biden vào sân khấu tranh luận trước với dáng đi cứng cỏi, sải chân ngắn và hẹp, cho thấy tuổi tác của ông có vấn đề. Đó là sự suy giảm thể chất cho nên mất khả năng điều khiển bước đi.

3) Trump trang điểm làn da sạm nắng làm cho Biden trông nhợt nhạt

Đừng nghĩ trang điểm khi ra trước quần chúng là điều không quan trọng cho nên hời hợt, bên ngoài thể hiện sự tin cậy của người xem. Phía cố vấn cho ông Trump đã trang điểm ông Trump da sạm nắng trông khỏe mạnh hơn. Điều này làm chúng ta nhớ lại: Ông Richard Nixon khi ra tranh cử với ông Kenedy với trang điểm nước da nhợt nhạt, bên cạnh một thượng nghị sĩ trẻ, rám nắng John F. Kennedy trong cuộc tranh luận trên truyền hình đầu tiên vào năm 1960. Cuối cùng John F. Kennedy đã thắng với tỷ lệ sít sao nhờ sự xuất hiện (appearing).

4) Về ngôn ngữ cơ thể (body language) của TT Biden

Trong khoảng 40 phút đầu tiên, TT Biden thiếu chuyển động cơ thể và biểu hiện bộ điệu diễn tả bằng tay. Còn ông Trump đã thu hút sự chú ý của khán giả truyền hình bằng những động tác đưa tay hung hãn để nhấn mạnh lập luận của mình, và chứng tỏ nhiều năng lượng hơn TT Biden.

TT Biden nhiều lần “cà lăm”, môi nhấp nháy nhưng không nói ra tiếng. Âm sắc khàn khàn khiến hầu hết người xem chú ý âm sắc hơn lý luận của ông. Hình như ông đang ban huấn từ của một Tổng Thống ở Tòa Bạch Ốc hơn là đang nói trước một sân khấu tranh luận của Ứng Cử Viên Tổng Thống! Đêm qua, có thể nói âm sắc và biểu hiện ngôn ngữ cơ thể (body language) của ông Biden kém ông Trump rất nhiều.

5) Hai ứng viên đều chớp mắt – nhưng mỗi người nói lên ý nghĩa khác nhau:

TT Biden chớp mắt khi tự biết bị mắc lỗi. Còn ông Trump, chớp mắt là thái độ coi thường bên ngoài. Nhìn chung, đôi mắt của ông Trump nhanh nhẹn hơn. Khi ông Trump thấy điều gì đó không thích, mí mắt của ông sụp xuống và dừng lại trong tư thế chán nản với lông mày của ông nhướng lên thể hiện sự ngạc nhiên và nghi ngờ. Cộng thêm nụ cười giả tạo nhiều lần, khi Trump nghe thấy điều gì đó không đúng ý mình, ông đã có nụ cười giả tạo lệch lạc.

Cuộc điều trần diễn ra 90 phút. Thành thật mà nói ông Biden hoàn toàn mất đi sự hùng biện ông đã có như ở các buổi điều trần tại Thượng Viện Mỹ trước đây. Trong cuộc tranh luận hôm qua nhiều lúc ông Biden nói lòng vòng để một chiến lược gia của đảng Dân Chủ đã nhắn tin giữa cuộc tranh luận khi được yêu cầu phản ứng”.

Nhiều dư luận cho rằng không những tiếng nói của Biden không mang tính thuyết phục mà còn hình ảnh của ông Biden trên sân khấu cũng tệ không kém.

Việc cúp microphone của các ứng cử viên làm cho cuộc tranh luận trở nên trật tự. Đặc biệt không cho phép Trump sừng sỏ với những người điều hành và cướp lời đối thủ đã từng xẩy ra năm 2000. Nhờ luật lệ lần này mà Trump trầm tĩnh hơn bình thường. Ông đã xử dụng “nhu thuật” thay cho lời nói là ném mắt hướng về phía Biden để che lấp những khuyết điểm của mình khi bị đối thủ nêu ra để chỉ trích.

Nhiều bình luận cho rằng cuộc tranh luận có những khó khăn cho TT Joe Biden, đem lợi thế cho ông Trump. Nhưng ông Trump cũng gặp phải một số khó khăn, đặc biệt là nửa phần sau của cuộc tranh luận, ông đã sử dụng ngôn ngữ cường điệu mà từ lâu đã khiến các cử tri trung thành của ông khuyên nên bỏ.

Điểm mấu chốt là cử tri Mỹ cho biết họ không hài lòng với những Ứng Cử Viên trong thời điểm này, thời điểm quan trọng nhất của chiến dịch tranh cử tổng thống năm 2024.

Vì vậy, bất chấp những thiếu sót của Biden, nhưng nhiều cử tri vẫn giữ nguyên quyết định bỏ phiếu cho ông Biden vì ông ấy không phải là ông Trump.

Cuộc điều trần nhiều lợi thế nghiêng vế phía Trump nhưng tiến triển bầu cử năm 2024 chưa thấy rõ nét.

Hoa Kỳ ngày 28 tháng 6 năm 2024

Lê Hoành Sơn