Những ngày này tin tức về cuộc biểu tình lớn nhất từ hơn hai thập kỷ qua ở Hong Kong thường xuyên xuất hiện trên các báo, đài truyền hình quốc tế. Cũng như các nước khác, rất nhiều người Việt Nam đang dõi theo tình hình ở Hong Kong. Không chỉ báo chí “lề trái”, ngay cả một số tờ báo nhà nước cũng đưa tin về phong trào biểu tình của sinh viên, học sinh Hong Kong. Trên các trang mạng xã hội, những người Việt Nam yêu thích tự do, dân chủ liên tục cập nhật tin tức và có những status, bài viết, bình luận về sự kiện này.

Vốn có một niềm ác cảm chung với chế độ độc tài toàn trị ngạo mạn của Trung Quốc, những người VN yêu thích tự do, dân chủ lập tức bày tỏ sự khâm phục, ngưỡng mộ đối với tinh thần dũng cảm, cách tổ chức biểu tình đầy khoa học, sự đoàn kết của sinh viên, học sinh và người dân Hong Kong. Đặc biệt là bản lĩnh, trí tuệ của giới trẻ Hong Kong khi họ biết rất rõ mình muốn gì, họ đấu tranh mạnh mẽ nhưng tỉnh táo, không để phạm sai lầm, bị gài bẫy bạo loạn, họ trả lời phỏng vấn trôi chảy. Và trong số họ có những khuôn mặt thủ lĩnh chỉ mới 17 tuổi như Joshua Wong (Hoàng Chi Phong) và cả những em học sinh 12, 13 tuổi. 

Phong trào biểu tình bất tuân dân sự ở Hong Kong rõ ràng đã tạo cảm hứng và cả niềm hy vọng cho những người Việt Nam còn nặng lòng với vận mệnh của đất nước. Trong sự ngưỡng mộ, có cả nỗi ngậm ngùi cảm thán cho tinh thần của người VN và một câu hỏi nhức nhối trong tâm trí, trên môi và trên đầu ngọn bút của mỗi cá nhân, mỗi nhà báo, mỗi blogger VN: “Bao giờ cho đến VN? Bao giờ thì người VN mới thức tỉnh, đứng lên vì vận mệnh của đất nước, dân tộc, vì tương lai của chính mình, con cháu mình?” 

Người dân các quốc gia Đông Âu đã đứng lên, người dân các quốc gia Bắc Phi và Ả Rập vùng Trung Đông đã đứng lên, người Ukraina đã đứng lên, quyết định thay đổi con đường đi, thay đổi vận mệnh của đất nước, dân tộc. Người Duy Ngô Nhĩ- Tân Cương, người Tây Tạng và và bây giờ là người dân Hong Kong…đã xuống đường, chống lại sự độc tài, mỗi dân tộc một phương pháp khác nhau, thậm chí bằng cái cách tuyệt vọng nhất như người Tây Tạng. Ít nhất, các dân tộc ấy đã cho thế giới thấy họ nghĩ gì, muốn gì. Và ngay cả dân Trung Quốc, với sự kiện Thiên An Môn đẫm máu… 

Còn VN, bao giờ? 

Có cả những lời cảm thán khi so sánh tuổi trẻ Hong Kong với tuổi trẻ VN. Nhưng thật ra khó mà so sánh như vậy. Tuổi trẻ Hong Kong và tuổi trẻ VN quá khác nhau. Người Hong Kong đã từng được hưởng một nền dân chủ thực sự trong suốt hơn một trăm năm là nhượng địa của Anh, đã quen sống trong một xã hội biết tôn trọng con người và biết thượng tôn pháp luật. Thế hệ tuổi trẻ Hong Kong hôm nay vẫn là sản phẩm của nền giáo dục cũ. Họ biết rõ không thể để cho Bắc Kinh tước đoạt đi nền tự do dân chủ đó, tròng vào đầu vào cổ họ cái thể chế độc tài và một nền giáo dục ngu dân. 

Còn học sinh, sinh viên VN ngày nay đã bị nhồi sọ, tẩy não qua bao thế hệ bởi một nền giáo dục lạc hậu, sai trái, chỉ đào tạo ra những con người chạy theo bằng cấp, chức tước, địa vị, tiền bạc mà không quan tâm đến chính trị, tự do, dân chủ, chỉ biết nghĩ cho cá nhân, gia đình mình mà không biết hy sinh vì quyền lợi chung của đất nước, dân tộc. Một nền giáo dục nhồi nhét những kiến thức chết mà không dạy con người biết làm người đúng nghĩa, biết nhục vì cái nghèo cái lạc hậu của đất nước thay vì cứ tuyên truyền tự hào về một quốc gia từng mấy lần “chiến thắng” các đế quốc to. Một nền giáo dục bóp méo lịch sử, bóp méo sự thật, dối trá, tôn sùng lãnh tụ, sợ hãi trước sức mạnh của bạo lực, thể chế và quỵ lụy vì sức mạnh của vật chất.

Tuổi trẻ VN hôm nay không chỉ là sản phẩm của một nền giáo dục tệ hại. Tuổi trẻ VN hôm nay còn lớn lên trong một xã hội tệ hại ở đó họ luôn được dạy rằng đừng dính đến chính trị, mọi chuyện đã có đảng và nhà nước lo, rằng nhờ có đảng và nhà nước cộng sản, VN mới có được ngày hôm nay (!), rằng yêu nước là yêu đảng, yêu chủ nghĩa xã hội, và mọi ý kiến, suy nghĩ đi ngược lại với đường lối chính sách của nhà nước đều là phản động. Tuổi trẻ VN hôm nay lớn lên trong một xã hội ở đó họ chỉ được nhồi về học thuyết Mác Lênin và “tư tưởng của Bác Hồ” ngoài ra không được học được biết về bất cứ nhà tư tường, học thuyết hay nền triết học nào khác. 

Tuổi trẻ VN hôm nay lớn lên trong một xã hội mà phần lớn mọi người đều có một quan niệm sống mũ ni che tai, chăm lo cho bộ lông của mình, không quan tâm đến chuyện nước mình chứ đừng nói đến chuyện thế giới. Một xã hội ở đó cái xấu cái ác sự không tử tế đã trở thành phổ biến, bình thường và ngày càng lan rộng như cỏ dại, trong khi cái thiện cái đẹp sự tử tế đã trở thành hiếm hoi, bất thường. Một xã hội mà những kẻ bất tài nhưng là con ông cháu cha, có thân thế, có tiền hoặc những kẻ cơ hội, nịnh bợ, đội trên đạp dưới luôn luôn trèo cao, leo lên đầu lên cổ người khác còn người tài nhưng lương thiện, có lòng tự trọng luôn bị thiệt thòi, chà đạp.

Với một thể chế chính trị như vậy, trong một môi trường xã hội và một nền giáo dục như vậy, tuổi trẻ VN làm sao trưởng thành được như tuổi trẻ Hong Kong? Khi sinh viên, học sinh Hong Kong xuống đường, bên cạnh họ là sư ủng hộ của cha mẹ, giáo viên, nhà trường, và những người lớn khác. 

Còn khi tuổi trẻ VN xuống đường biểu tình phản đối Trung Cộng có mưu đổ bành trướng, xâm chiếm VN về lâu về dài, nhà trường theo lệnh của nhà cầm quyền sẽ điểm mặt những người đi biểu tình để trừ điểm hạnh kiểm, thậm chí đuổi học. Thầy cô giáo sẽ được lệnh phải đến tận nơi biểu tình gây áp lực với các em, dạy dỗ các em đừng nghe kẻ xấu xúi giục, hãy nghĩ đến điểm số và tương lai của mình, nghĩa là vừa đe vừa xoa. Còn bố mẹ các em, tùy theo mỗi gia đình, sẽ mắng chửi, từ mặt con hoặc khóc lóc để con xuôi lòng đừng tham gia vào ba cái chuyện chính trị làm gì cho nó khổ thân, khổ bố mẹ. 

Khi phong trào biểu tình bất tuân dân sự ở Hong Kong bùng nổ, cảnh sát Hong Kong cũng chỉ mới dám dùng khói tiêu, hơi cay xịt vào đoàn biểu tình, còn dân chúng tích cực tham gia hoặc ủng hộ, tiếp tế nước uống, thực phẩm, áo mưa, khẩu trang…Và người Hoa rõ ràng có sự đoàn kết với nhau. Người lớn cũng không ngần ngại nhường cho giới trẻ tiến lên phía trước, sẵn lòng nghe theo lời kêu gọi của những thủ lĩnh sinh viên mặt còn non choẹt. 

Còn ở VN, nếu có một phong trào chỉ cần nhỏ bằng một phần ngàn như vậy nổ ra, thì nhà cầm quyền không ngần ngại sử dụng mọi trò bẩn lẫn bạo lực để dẹp tan. Công an, cảnh sát các loại được huy động sẵn sảng thượng cẳng chân cẳng tay với người biểu tình, đối xử với người biểu tình như những con vật, đám công an chìm, dư luận viên, đoàn viên sẽ trà trộn vào đám đông tìm cách kích động, gây chia rẽ, phá thối hoặc gài bẫy bằng cách có những hành vi bạo loạn để công an từ đó có cớ đàn áp. 

Hoặc đem những chiêu rẻ tiền như sử dụng loa thật to, chiếm lấy những chỗ biểu tình bằng cách cho đám dông ra cưa đục ầm ỹ hoặc nhảy múa khiêu vũ loạn xạ…Báo chí nhà nước sẽ được lệnh bôi nhọ, vu khống những người biểu tình. Còn đám đông người dân đứng ngoài thì bàng quan nhìn ngó, bình phẩm: lũ điên đi biểu tình vì bị xúi giục, đi biểu tình vì được nước ngoài cho tiền v.v… 

Với một trình độ nhận thức chính trị chung của đám đông như thế, một nhóm người xuống đường trở thành kẻ loi, đơn độc và dễ bị tách ra, để nhà cầm quyền có những cách thức khác nhau tùy từng mặt, mà đối phó, và chiêu trò nào cũng bẩn thỉu, hèn hạ đến khó tin nhưng lại được cái nhà nước này không ngần ngại sử dụng. Từ ném mắm tôm, ném chất thối vào nhà, khóa của ngoài không cho ra, ép xe cho té ngoài đường, gọi lên đồn “làm việc”, cắt đường học vấn nếu là học sinh sinh viên, cắt đường công ăn việc làm, hạn chế đi lại…cho tới bắt bỏ tù dài hạn và tiếp tục hành hạ trong tù.

Và ngay trong chính những người dân chủ cũng chưa bao giờ đoàn kết thành một khối. Đất nước VN với mấy chục năm bị chia cắt, những gánh nặng của lịch sử, hệ quả của sư nhồi nhét tuyên truyền, cộng với tính cách của dân tộc, khiến người VN rất khó đoàn kết với nhau. Người miền Nam, người miền Bắc, người sinh ra và lớn lên dưới chế độ VNCH cũ hay dưới chế độ XHCN ở miền Bắc, hoặc sinh ra và lớn lên trong nước với người Việt ở hải ngoại, vẫn còn nhiểu điều chưa đồng ý hết với nhau. 

Trong cái nhìn đối với chế độ, đối với nhà cầm quyền cũng khác nhau. Có những người cả một đời đi theo đảng cộng sản, hoặc sinh ra và lớn lên ở miền Bắc, hoặc lớn lên trong một gia đình có dính dáng với nhà cầm quyền, có khi hết cả đời vẫn chỉ phản tỉnh được một phần. Chẳng hạn, họ có thể chán ghét chế độ hiện tại nhưng vẫn cố bào chữa cho đảng cộng sản trong quá khứ, rằng thời kỳ đầu đảng cộng sản là vì quyền lợi của đất nước, dân tộc, là chính danh, được lịch sử chọn lựa; hoặc bênh vực ông Hồ Chí Minh, rằng mọi cái sai lầm của chế độ là do đám ở dưới gây ra chứ Bác không bao giờ muốn thế; và ghét chế độ VNCH, ghét cờ vàng, cảm thấy bị xúc phạm nếu phải thừa nhận chế độ ở miền Nam trước kia có nhiều điểm khá hơn chế độ ở miền Bắc v.v…. 

Phong trào dân chủ ở VN, vốn đã mỏng, yếu, rời rạc, không/chưa thể có được một cuộc biểu tình nào mà hàng trăm ngàn con người tham gia như ở Hong Kong, nhưng chỉ cần một nhúm chừng vài trăm con người, đã có sự chia rẽ, nghi kỵ, thậm chí tỵ nạnh với nhau. Người nào nổi lên là lập tức bị moi móc, dìm hàng, bị nghi kỵ nếu không bị nghi là thân Cộng, là con chim mồi do đảng gài vào thì lại bị nghi là người của…Việt Tân, chẳng hạn! Không ai nể ai đã đành, nếu có một sinh viên 17 tuổi đứng ra kêu gọi ở VN chắc chẳng mấy ai chịu nghe theo “đồ nhãi ranh” mà còn phải chờ ai đáng mặt anh hào kia. 

Từ bao nhiêu lâu nay chúng ta vẫn ngồi chờ, hết chờ cho nhà nước này tự thay đổi, lại chờ cho nhà nước này sụp đổ, chờ trông Mỹ giúp một tay lại chờ cho Tàu nó sụp thì chế độ này cũng phải sụp theo, rồi chờ một nhân vật nào đó có đủ tâm đủ tầm xuất hiện… 

Cho đến tận bây giờ trong rất nhiều cuộc biểu tình phản đối Trung Quốc, biểu tình của dân oan, của công nhân, nông dân, tiểu thương…người ta vẫn mang theo lá cờ đỏ sao vàng, hình ông Hồ, vẫn giương lên những biểu ngữ kiểu như “Đảng ơi chính phủ ơi bác Hổ ơi cứu dân” mà không nghĩ ra là chính chế độ này, chính cái đảng này đã gây ra mọi oan ức sai lầm trong xã hội. 

Nhưng nói như vậy không có nghĩa là tuyệt vọng để rồi lại chờ đợi. Suy cho cùng, con người ở đâu trên thế gian này cũng có những đòi hỏi, mong muốn giống nhau, và chế độ nào đi ngược lại với quy luật phát triển của nhân loại, chà đạp lên quyền con người và mọi quyển lợi cơ bản của nhân dân, chế độ đó chắc chắn phải bị đào thải. Và chính người dân, chứ không thể trông chờ vào bất cứ ai bất cứ điều gì khác, sẽ làm điều đó.

Chỉ hy vọng rằng đối với người VN hôm nay, những hình ảnh đang diễn ra ở Hong Kong sẽ không chỉ là niềm ngưỡng mộ suông rồi qua đi, như đã từng như vậy, với những gì diễn ra tại các nước Đông Âu, Bắc Phi cho tới Myanmar…trước kia!

Song Chi