Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp, nhà bình luận Việt Nam nói với BBC News rằng trọng tâm chính của chuyến đi thăm sẽ là “thúc đẩy hợp tác kinh tế và thương mại, thảo luận sâu hơn về cách giải quyết các vấn đề trên Biển Đông, phù hợp với luật pháp quốc tế và thúc đẩy quan hệ giữa người dân hai nước”.

Làm sâu sắc quan hệ Việt – Trung

Ở nhiệm kỳ tổng bí thư đầu tiên vào năm 2011 và nhiệm thứ 2 vào năm 2016, TBT Nguyễn Phú Trọng đã thăm Lào đầu tiên. Ở nhiệm kỳ cuối, ông đã thăm Trung Cộng đầu tiên vào đầu tháng 11 năm 2022.

Việc Tô Lâm chọn Trung Cộng là điểm đến đầu tiên, chỉ sau chưa đầy hai tuần lên vị trí Tổng Bí Thư đảng CSVN, là Tô Lâm muốn gửi thông điệp cho Bắc Kinh rằng Việt Nam luôn ưu tiên Trung Cộng trong quan hệ ngoại giao, với tư cách là người anh em cộng sản và quốc gia láng giềng, mà phía Trung Cộng gọi là quan hệ “vừa là anh em vừa là đồng chí” (đồng chí gia huynh đệ). Nhận định với BBC News, Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp nói rằng Tô Lâm là một nhà lãnh đạo thực dụng và ông ấy đã cam kết tiếp nối di sản của Nguyễn Phú Trọng. Vì thế Tô Lâm sẽ tiếp tục chính sách đối ngoại tương tự (đối ngoại cây tre).

Về phía Trung Cộng coi Việt Nam là một đối tượng quan trọng trong ngoại giao với các nước láng giềng (phương châm ngoại giao thân – thành – huệ – dung). Tuy nhiên, Trung Cộng có yêu sách hung hăng trên Biển Đông, đây nên vấn đề hai nước cần phải giải quyết dựa trên luật pháp quốc tế.

Nữ Tiến sĩ Trần Bích, nhà nghiên cứu của Trung Tâm Nghiên cứu Chiến Lược và Quốc Tế (CSIS) ở Washington DC, nhận định với BBC News Tiếng Việt về Chủ Tịch Nước, Tổng Bí Thư đảng CSVN Tô Lâm, rằng: “Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã là đối tác ngang hàng của Tập Cận Bình trong suốt 12 năm. Mối quan hệ cá nhân tốt đẹp giữa hai nhà lãnh đạo Cộng Sản đã góp phần củng cố quan hệ giữa hai Đảng. Tương tự như Tập, Tô Lâm hiện nắm giữ cả hai vị trí then chốt là Tổng Bí Thư đảng CSVN và chủ tịch nước Việt Nam. “Điều này sẽ tăng tần suất tương tác giữa hai nhà lãnh đạo trên trường quốc tế. Việc ông Lâm sớm có cuộc gặp với ông Tập là bước quan trọng trong việc xây dựng mối quan hệ cá nhân giữa hai người, góp phần duy trì và phát triển quan hệ song phương”. 

Ông Wen-Ti Sung (Tống Văn Địch), nhà nghiên cứu tại Trung tâm Trung Cộng Toàn cầu của Hội đồng Atlantic kiêm Giảng viên thỉnh giảng tại Đại học Quốc gia Úc, nhận định với BBC Tiếng Trung rằng: “chuyến thăm của Chủ tịch nước, Tổng Bí Thư Đảng CSVN, Tô Lâm là để củng cố quan hệ song phương Việt Nam – Trung Cộng”.

“Trung Cộng đã tận dụng mọi biện pháp để củng cố quan hệ Việt-Trung sau khi Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng qua đời bằng việc cho bốn ủy viên thường vụ Bộ Chính trị, gồm cả Chủ tịch Tập Cận Bình, gửi lời chia buồn tới Việt Nam. Trong đó, họ cử Vương Hỗ Ninh, Ủy Viên Thường Vụ Bộ Chính Trị, Chủ tịch Quốc Hội Trung Cộng, nhân vật số 4, đến Việt Nam để viếng tang lễ Nguyễn Phú Trọng. Rõ ràng là Trung Cộng muốn tận dụng cơ hội lấy thêm lý do để thực hiện việc đi dây chiến lược và tăng thêm quan hệ với Việt Nam, trong tình hình ông Donald Trump có thể quay lại làm tổng thống, tạo nên một viễn cảnh khó lường.”

Lá bùa chính trị cho Tô Lâm

Nằm sát sườn bên cạnh một quốc gia có tham vọng trên đất lẫn trên biển như Trung Cộng, Việt Nam luôn phải giữ tâm thế cẩn trọng. Theo cách gọi của Giáo sư Carl Thayer, nhà phân tích chính trị Việt Nam tại Đại học New South Wales (Úc) cho là “sự bạo ngược của địa lý” khi Việt Nam không thể tự chọn láng giềng cho mình.

Trong quan hệ song phương, các vấn đề có thể gây căng thẳng quan hệ hai nước có thể kể ra các sự kiện như Hải chiến Hoàng Sa (tháng 1/1974), Chiến tranh biên giới (tháng 2/1979) và Gạc Ma (tháng 3/1988). Do đó, lâu nay Việt Nam luôn giữ chủ trương ngoại giao cây tre và duy trì chính sách quốc phòng “Bốn không”: “không tham gia liên minh quân sự; không liên kết với nước này để chống nước kia; không cho nước ngoài đặt căn cứ quân sự hoặc sử dụng lãnh thổ để chống lại nước khác; không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong quan hệ quốc tế”.

Ông Wen-Ti Sung nói với BBC Tiếng Trung rằng, cuộc gặp giữa lãnh đạo hai nước sẽ cho Trung Cộng một dịp để hâm nóng quan hệ với nhà lãnh đạo mới của Việt Nam là Tô Lâm, người có hồ sơ lãnh đạo khá mỏng, nếu xét theo các chuẩn mực của lãnh đạo tối cao. Ông Wen-Ti Sung nhận định “Nghi thức tiếp đón cấp quốc gia có thể coi như là một lá phiếu tín nhiệm của Trung Cộng và giúp củng cố vị thế chính trị của Tô Lâm, điều mà ông ta rất mong muốn” .
Bên cạnh đó, theo ông Wen-Ti Sung, Trung Cộng cũng mong muốn xây dựng mặt trận đoàn kết với Việt Nam để giảm bớt căng thẳng trong tranh chấp giữa các quốc gia Đông Nam Á với Trung Cộng trên Biển Đông. 

Ông Greg Poling thì nói rằng Tô Lâm sẽ đến New York vào tháng tới để tham dự Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc và sau đó sẽ gặp Tổng thống Joe Biden. “Điều này chắc chắn khiến Bắc Kinh khó chịu, nhưng tôi không nghĩ Hà Nội sẽ bận tâm. Dù gì đi nữa thì mọi việc liên quan đến Hoa Kỳ và Việt Nam có quan hệ sâu sắc hơn cũng sẽ làm Trung Cộng tức giận nhưng Việt Nam vẫn tiếp tục theo đuổi mối quan hệ với Mỹ để cân bằng với Trung Cộng”.
“Trung Cộng tìm cách tăng cường quan hệ kinh tế với Việt Nam và ve vãn các lãnh đạo của Việt Nam theo các đường quan hệ giữa hai đảng, cùng lúc họ vẫn sử dụng biện pháp cưỡng bức và đe dọa vũ lực để thúc đẩy các yêu sách chủ quyền trên Biển Đông”.
“Nói tóm lại, đó là một chiến lược tự hủy, chỉ làm cho Việt Nam tăng thêm ngờ vực đối với Bắc Kinh. Từ đó thúc dục Việt Nam tăng cường quan hệ an ninh và kinh tế với các quốc giá khác có thể là chống lại Trung Cộng”. 

Bài viết có sự đóng góp của phóng viên Chia-Hung Lu, BBC Tiếng Trung.

Theo BBC