Lê Thành Nhân (lethanhnhan@vietquoc.org)

Chưa bao giờ nước Mỹ cần một Cố Vấn An Ninh Quốc Gia có khả năng xoay vần thế cuộc như lúc này, lúc mà cả nước Mỹ từ lưỡng viện Quốc Hội đến Tòa Bạch Ốc cũng như người Mỹ đang có khuynh hướng đối đầu với Trung Cộng ráo riết hơn thời chiến tranh lạnh với Liên Xô trước đây.  

Trong Toà Bạch Ốc, bộ ba như kiền ba chân để giữ vững vị thế của Tổng Thống siêu cường đó là Cố Vấn An Ninh Quốc Gia (CVANQG), Bộ Trưởng Ngoại Giao và Bộ Trưởng Quốc Phòng. Đôi khi CVANQG  ảnh hưởng đến quyết định của vị nguyên thủ quốc gia nhiều hơn vì hằng ngày vị này trực tiếp bàn bạc quốc sự với Tổng Thống. Cả ba vị này đều do Tổng Thống đề bạt. Hai ông Bộ Trưởng Quốc Phòng và Ngoại Giao phải điều trần trước Thượng Viện để thông qua, còn CVANQG thì không cần.

Hôm thứ Ba ngày 18/09/2019 ông Robert O’Brien được Tổng Thống Trump bổ nhiệm thay thế  cố vấn “diều hâu” John Bolton đã ra đi thứ Ba tuần trước.  Chúng ta tìm hiểu xem sự khác biệt giữa hai ông cố vấn Bolton và O’Brien có những tương đồng và khác biệt nào?

Ông O’Brien sinh ra và lớn lên ở thành phố Los Angeles, California. Tiểu bang của thành trì đảng Dân Chủ hiện nay, nhưng ông theo đảng Cộng Hoà.  Ông tốt nghiệp Tiến Sĩ Luật Khoa ở trường đại học Berkely năm 1991. Hành nghề Luật Sư và là một “chủ nhân” trong công ty luật Larson O’Brien LLP có trụ sở ở thành phố Los Angeles. Trước khi ông ngồi vào chiếc ghế Cố Vấn An Ninh Quốc Gia thì ông giữ nhiệm vụ: “đặc phái viên của tổng thống về các vấn đề con tin tại Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ” – một chức vụ ít khi nghe đến và khá lu mờ trong guồng máy hành pháp của nước Mỹ. Ngay cả tiếng tăm của ông O’Brien cũng không là nhân vật chính trị nổi tiếng Hoa Kỳ. Điều đặc biệt là O’Brien làm việc với nhiều đời Tổng Thống  Mỹ thuộc hai đảng Dân Chủ và Cộng Hoà, từ thời Tổng Thống Bush, Obama và Trump.  Trong khi John Bolton một con “diều hâu” của nước Mỹ được thế giới biết đến trong suốt quá trình trình hoạt động chính trị, và ông mất chức cố vấn Tổng Thống cũng vì vì cái tính “diều hâu” cứng rắn của ông ta.

Lập trường chính trị của Tân Cố vấn An Ninh Quốc Gia O’Brien như thế nào?

Nếu cho rằng “văn là người” thì nguồn tài liệu có thể tìm hiểu về con người, lập trường chính trị của vị tân Cố Vấn An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ O’Brien qua cuốn sách của ông xuất bản vào năm 2016: “While America Slept: Restoring American Leadership to a World in Crisis – Trong khi nước Mỹ Ngủ yên: Khôi phục Vai Trò Lãnh Đạo của Hoa Kỳ cho một Thế Giới trong cuộc Khủng Hoảng”.

Theo cuốn sách này, thì ông O’Brien không phải là người có lập trường “diều hâu” – Cuốn sách bắt đầu bằng những lời chỉ trích về sự cắt giảm ngân sách quốc phòng dưới thời Tổng Thống Obama đã làm mất khả năng quân sự của Mỹ trên toàn cầu. Và cho rằng Tổng Thống Obama làm như vậy là khuyến khích chế độ độc tài, bạo chúa và khủng bố. Ông đòi phải tăng ngân sách quốc phòng để Mỹ đóng vai lãnh đạo các liên minh trên thế giới.

Mặt khác, ông không hoàn toàn “đồng thanh tương ứng” với  Tổng Thống Trump trong chính sách  “Nước Mỹ Trên Hết” (American First) có thể làm mất vai trò lãnh đạo thế giới tự do của mình. Khi Tổng Thống Trump tranh cử đã chủ trương những đồng minh EU của Mỹ bỏ tiền nhiều hơn trong khối NATO. Sau khi đắc cử, ông quyết liệt đòi cho bằng được điều đó. Về điểm này, ông O’Brien có quan niệm gần với Tướng James Mattis – cựu Bộ Trường Quốc Phòng. Không biết trong tương lai ông O’Brien có thể dùng ba tất lưỡi của mình để chuyển hướng Tổng Thống Trump về chiến lược này hay không? Nếu có, hãy nên cẩn thận học kinh nghiệm người đi trước.

Đối với Trung Cộng, ông rất cứng rắn cho rằng nước Tàu trỗi dậy đang gây rối loạn trật tự thế giới. Ông cảnh báo rằng Trung Cộng gia tăng sức mạnh hải quân cưỡng chiếm các vùng biển là “cơn bảo đỏ đang nổi dậy” (red strom rising) và là một đối thủ của Hải Quân Hoa Kỳ.

Lập trường của ông đối với Bắc kinh có tính cách quyết liệt, phù hợp với người tiền nhiệm John Bolton và  Tổng Thống Trump. Ông đồng ý mở cuộc cuộc chiến tranh thương mại Mỹ-Trung của Washington hiện nay. Ông rất đồng cảm với Bộ Quốc Phòng Mỹ gán cho Trung Cộng  nhãn hiệu “ăn cắp” (predatory) và “cạnh tranh chiến lược” (strategic competitor). Ông muốn chính quyền hiện nay phải mạnh tay hơn đối Bắc kinh so với những đời Tổng Thống Mỹ trước đây để ngăn chận nguy cơ Trung Cộng.

Như vậy, người Việt chúng ta rất vui khi thấy ông Cố Vấn An Ninh Quốc Gia bên cạnh Tổng Thống Mỹ đều có lập trường chống Trung Cộng phù hợp với người Việt Nam chống quân xâm lược Bắc phương.

Khi chính quyền Tổng Thống Obama ký kết hiệp định với Iran, ông O’Brien không đồng ý và đề xuất một đường lối cứng rắn với Iran. Ông cho rằng Iran là “kẻ thù truyền kiếp của Mỹ” (a sworn enemy of the United States) – Không bao giờ ký kết gì với Iran nếu họ không hoàn toàn từ bỏ chương trình vũ khí nguyên tử. Không biết rồi đây ông O’Brien cố vấn cho Tổng Thống Trump như thế nào trong chính sách của Mỹ đối với Iran, trong khi nước này càng ngày càng có những hành động gây chiến liều lĩnh như việc phóng hỏa tiễn hành trình phá vỡ 2 nhà máy lọc dầu lớn nhất thế giới ở miền Nam Saudi Arabia vừa qua.

Cuốn sách của O’brien viết trước năm 2016, chưa có vụ Nga “dính líu” đến việc bầu cử tại Mỹ tháng 11/2016. Tuy nhiên ông lên án Putin là một “bạo chúa”. Chủ trương của Putin đem quân xâm lược Ukraine là hành động sai lầm đã đẩy lùi nước Nga cơ hội bắt với tây phương để phát triển đất nước. Tuy vậy, ông không chủ trương triệt buộc nước Nga và dành cho họ một khoảng trống để họ tham gia vào chính sách đối ngoại thế giới. Ý nghĩ này của ông O’Brien có lẽ phù hợp với hành xử của Tổng Thống Trump đối với Putin hiện nay…

Về chiến tranh Afghanistan: Ông O’Brien có vài năm kinh nghiệm phục vụ chính sách của Mỹ đối với Afghanistan trước đây. Cuộc chiến đã qua 18 năm nhưng chưa kết thúc, đối phương Taliban thường khai thác cuộc chiến Afghanistan để xen vào những cuộc bầu cử quốc hội và Tổng Thống tại Mỹ.  Ông không đưa ta một quan điểm rõ ràng là nên chấm dứt chiến tranh ở Afghanistan hay không, và phương cách giải quyết cuộc chiến dai dẵng này như thế nào. Nhưng khi ông cho “Iran là kẻ thú truyền kiếp của Mỹ” thì chắc chắn rằng ông không có thiện cảm gì với quân Taliban vì đó  phiến quân Hồi Giáo được hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ Hồi Giáo Iran. Không biết rồi đây, ông có chịu ngồi đám phán với Taliban hay có thái độ cứng rắn như ông John Bolton?

Về Bắc Hàn: Trong sách cuốn sách của ông O’Brien được viết trước khi có “lửa và giận dữ” (fire and fury) giữa Tổng Thống Trump và Kim Jong Un. Rồi sau đó cũng ngồi lại bàn đám phán ở Singapore và Hà Nội….dù cả hai cuộc đám phán đó không đem lại kết quả nào về chấm dứt vũ khí nguyên tử ở Bắc Hàn. 

Quan điểm của vị Tân Cố vấn Toà Bạch Ốc về Bắc Hàn đã viết: “Mỹ phải cho một tín hiệu là Bắc Hàn nằm trong tầm ném bom Không Quân của Hải Quân [Hàng Không Mẫu Hạm] Hoa Kỳ” (serve notice upon North Korea that it is within reach of American naval airpower).

Còn mới, nên ông O’Brien chưa nói gì chắc chắn đến chính sách đối với Bắc Hàn, cũng chưa từng lên tiếng hăm dọa như cách nói của ông John Bolton về phi hạt nhân hóa Triều Tiên là có thể theo mô hình của Libya – lật đổ Tổng Thống Libya Gaddafi, bắt ông ta đang trốn trong ống cống, sau đó đem hành quyết. Lời tuyên bố này đã làm cho Kim Jong Un sợ và đã đẩy xa các cuộc đàm phán với Mỹ.  Còn báo chí Bắc Hàn có cơ hội nguyền rũa John Bolton không tiếc lời.  Chắc chắn ông O’Brien có thể sẽ điều chỉnh tông điệu của mình để tránh những trường hợp tương tự.

Nhìn chung việc thay thế ông Tân Cố vấn An Ninh Quốc Gia của TT Trump không làm cho chính sách đối ngoại của Mỹ hiện nay thay đổi. Mà việc chọn lựa ông Robert O’Brien làm cho Tổng Thống Trump an toàn hơn, vì ông O’Brien uyển chuyển chứ không cứng nhắc như John Bolton. Nhất là Tổng Thống Trump đang bước vào cuộc tranh cử trong năm 2020, trong lúc đang thương chiến Mỹ-Trung, các nhà tư bản của Mỹ gặp nhiều khó khăn về đầu tư ở Trung Cộng chắc không ưa gì ông Trump,  thì bộ tứ CVANQG, Bộ Trưởng Quốc Phòng, Bộ Trưởng Ngoại Giao và Tổng Thống phải kèn trống “đồng điệu” để phát ngôn có lợi cho cuộc tranh cử của Tổng Thống Trump vào năm tới.

Hoa Kỳ ngày 19 tháng 9 năm 2019

Lê Thành Nhân (lethanhnhan@vietquoc.org)