Theo quyết định này, nhân sự Hoa Vi chỉ bị cấm tham gia bình duyệt nhưng vẫn còn tư cách hội viên, quyền bỏ phiếu hay tham gia nhiều hoạt động khác (chẳng hạn như nộp bài chuyên môn để xuất bản).

Bình duyệt (peer review) là một trong những chuẩn mực vàng của khoa học, mà trong đó các nhà khoa học đánh giá kết quả nghiên cứu của những đồng nghiệp khác trong cùng lĩnh vực nhằm đảm bảo kết quả nghiên cứu chính xác và chặt chẽ.

IEEE lý giải, do đặt trụ sở tại New York nên có trách nhiệm pháp lý theo luật pháp Mỹ. Tổ chức nhận định lệnh hạn chế xuất do chính quyền Washington ban hành với Hoa Vi không chỉ bao trùm hàng hóa, phầm mềm mà còn cả thông tin kỹ thuật.

IEEE đã cảnh báo các thành viên về hậu quả pháp lý nghiêm trọng nếu vẫn tiếp tục sử dụng nhân sự Hoa Vi như người đánh giá hoặc biên tập viên cho công tác bình duyệt.

Quyết định của IEEE được rò rỉ trên mạng xã hội Trung Quốc ngày 29/5, gây ra phản ứng giận dữ từ một số nhà khoa học hàng đầu của nước này. Họ mô tả động thái của IEEE là “chống khoa học” và “vi phạm tự do học thuật”.

Giáo sư Trương Hải Hà thuộc Học viện Vi điện tử (Đại học Bắc Kinh) thông báo bà nộp đơn xin ra khỏi IEEE vì quyết định trên.

“Là một giáo sư, tôi không thể chấp nhận chuyện này”, bà Trương viết trong thư gửi Chủ tịch tổ chức là ông Toshio Fukuda. Thông tin nữ học giả tự nguyện rút khỏi nhận được hơn 40.000 lượt xem. Một làn sóng kêu gọi tẩy chay IEEE xuất hiện sau dòng thông báo của nữ học giả Trương.

Giáo sư Chu Chí Hoa thuộc Đại học Nam Kinh nhận định nên vận động IEEE chuyển trụ sở từ Mỹ sang nước khác, ví dụ như Thụy Sĩ. Ông kêu gọi giới khoa học trong nước ủng hộ tạp chí chuyên ngành tiếng Anh do Trung Quốc xuất bản hơn nữa.

Tập đoàn Hoa Vi hiện chưa đưa ra bình luận gì.

IEEE, thành lập năm 1963, là tổ chức chuyên môn kỹ thuật lớn nhất thế giới. Tính đến tháng 12/2018, IEEE có hơn 422.000 thành viên từ hơn 160 quốc gia. Hơn 50% thành viên (chuyên gia điện tử, khoa học máy tính và các ngành kỹ thuật liên quan) không phải công dân Mỹ.

Tổ chức này cũng xuất bản khoảng 200 tạp chí, tài trợ hàng nghìn hội nghị ở 103 quốc gia. Không rõ bao nhiêu thành viên IEEE đến từ Trung Quốc, nhiều thông tin cho biết có ít nhất 80 người của Hoa Vi là hội viên.

Hai tuần trước chính quyền Mỹ ban hành sắc lệnh hành pháp, cấm công ty Mỹ sử dụng thiết bị viễn thông sản xuất bởi đơn vị gây nguy hiểm cho an ninh quốc gia, đồng thời cấm Hoa Vi và các chi nhánh mua phần mềm, linh kiện từ nhà cung cấp Mỹ nếu không có sự chấp thuận từ chính quyền.

Ngay sau đó, hàng loạt doanh nghiệp công nghệ Mỹ và thế giới tuyên bố ngừng hợp tác với Hoa Vi. Danh sách các đơn vị tẩy chay tập đoàn công nghệ viễn thông lớn nhất Trung Quốc ngày một nhiều.

Khánh Hải