Khi nhật đầu hàng quân đồng minh, thì Indonesia cũng tuyên bố độc lập thoát khỏi thực dân Hòa Lan vào 17/08/1945. Từ đó, Indonesia dưới sự điều hành của Tổng Thống Sukarno, dần dần ông này đưa Indonesia bổ theo chế độ Cộng Sản. Năm 1967 TT Sukarto bị Suharto – một tướng lãnh quân đội Indonesia, lật đổ, hàng vạn thành viên Cộng sản và thân cộng tại Indonesia bị giết chết và đôi xuống khắp bờ biển quốc đảo Indonesia. Suharto làm Tổng Thống xây dựng một nước Indonesia thân tây phương  theo chế tự do dân chủ. Từ đó Indonesia thành một đồng minh của Hoa Kỳ.

Gần đây khi liên minh AUKUS (Mỹ-Anh-Úc) ra đời, như lời từ biệt chính sách “đi chân hai hàng” của Pháp tại vùng Ấn Độ-Thái Bình Dương. Về phía chính phủ Indonesia cũng cảm thấy không bằng lòng khi Úc có tàu ngầm nguyên tử do Mỹ-Anh cung cấp kỹ thuật (sợ rồi đây nước Úc sẽ thành một cường quốc nguyên tử). Lợi dụng tình hình này, Pháp vẫn chưa chịu thua AUKUS, nhanh chóng cử bộ trưởng ngoại giao Pháp Jean-Yves Le Drian ve vãn Indonesia và khối Đông Nam Á – đặc biệt các nước chưa bổ hẳn về Mỹ để đứng về lập trường “đi chân hai hàng” của Pháp ở Ấn Độ-Thái Bình Dương. 

Có phải chuyến đi của ngoại trưởng Antony Blinken để đều chỉnh lại chiến lược của Mỹ với Indonesia và các nước Đông Nam Á khác?

Ngoại trưởng Antony J. Blinken sẽ tới Jakarta từ ngày 13 – 14/12, tại đây ông sẽ gặp Tổng thống Indonesia Joko Widodo, Bộ trưởng Ngoại giao Retno Marsudi và các giới chức cấp cao khác để tái khẳng định quan hệ chiến lược Hoa Kỳ-Indonesia mạnh mẽ và tầm quan trọng của một nền tự do  rộng mở  khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương. Ngoại trưởng Blinken cũng thảo luận về cách ứng phó với những thách thức của virus Vũ Hán, khủng hoảng khí hậu, các cách thức để tăng cường dân chủ và nhân quyền, cũng như mở rộng hợp tác trong các lĩnh vực như hợp tác hàng hải, y tế toàn cầu và nền kinh tế kỹ thuật digital.

Chuyền đi của Ngoại Trưởng Hoa Kỳ để làm sáng tỏ những điểm sau đây giữ hai nước:

I) Tăng cường quan hệ chiến lược Mỹ-Indonesia:

1) Hoa Kỳ và Indonesia chia sẻ mối quan hệ  chiến lược sâu sắc và lâu dài dựa trên các giá trị và niềm tin cơ bản về dân chủ. Là quốc gia đa số theo Hồi Giáo đông dân nhất thế giới, Indonesia đang đóng vị trí tốt trong khu vực và toàn cầu – trở thành tấm gương cho những nước Hồi Giáo  về lòng khoan dung, đa dạng và hòa nhập tôn giáo.

2) Tăng cường quan hệ chiến lược của Mỹ- Indonesia là  ưu tiên trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ, dựa trên vị thế của Indonesia là nền dân chủ lớn thứ ba thế giới, vai trò lãnh đạo của Indonesia trong khối ASEAN và vai trò chủ tịch của G20. Chuyến thăm của Bộ trưởng Antony Blinken tới Jakarta sau Đối Thoại Chiến Lược Hoa Kỳ-Indonesia đầu tiên được tổ chức tại Washington DC vào tháng 8/2021, cuộc họp vào tháng 11 tại Glasgow giữa Tổng thống Joe  R. Biden và Tổng thống Joko Widodo, và việc Tổng thống Joko Widodo tham gia Hội Nghị Thượng Đỉnh vì Dân Chủ vào tháng 12/2021.

3) Đại dịch virus Vũ Hán đã thách thức cả hai quốc gia Hoa Kỳ và Indonesia, và chúng ta sẽ tiếp tục làm việc cùng nhau để chấm dứt đại dịch này và củng cố kiến ​​trúc y tế toàn cầu để ngăn chặn đại dịch tiếp theo. Hoa Kỳ đã chia sẻ hơn 25 triệu liều vắc xin với người dân Indonesia thông qua tổ chức COVAX và nhiều hơn nữa đang được chuyển giao. Chúng tôi mong muốn được hợp tác hơn nữa trong việc chống lại đại dịch và củng cố nền kinh tế của chúng ta.

4) Hoa Kỳ-Indonesia cam kết tiếp tục hợp tác chặt chẽ để ứng phó với khủng hoảng khí hậu thông qua các nỗ lực thông qua bởi Nhóm Công Tác Khí Hậu Song Phương Cao Cấp giữa hai, và đẩy mạnh hành động trong thập niên này nhằm hạn chế sự nóng lên ở mức 1.5 độ C. Indonesia cũng hợp tác chặt chẽ với Hoa Kỳ thông qua sự hợp tác với Hiệp Định Đối Tác Năng Lượng Sạch Nhật Bản-Hoa Kỳ, nhằm tăng tốc độ khử cacbon thông qua đầu tư tư nhân.

5) Hoa Kỳ và Indonesia cam kết tăng cường dân chủ và bảo vệ nhân quyền. Sau Hội Nghị Cao Cấp vì Dân chủ, hai quốc gia sẽ tiếp tục nỗ lực đối mặt với những thử thách nghiêm trọng đối với nền dân chủ trong nước và quốc tế, đồng thời theo đuổi các hành động để bảo vệ tốt hơn quyền con người và đảm bảo dân chủ được thực thi.

II) Hoa Kỳ và Indonesia chia sẻ tầm nhìn về một khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương Tự do và rộng mở

1) Hoa Kỳ và Indonesia chia sẻ tầm nhìn về một khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở, bao gồm cam kết về tự do hàng hải và hàng không. Indonesia là một nhà lãnh đạo trong ASEAN và là đứng đầu của trật tự dựa trên luật lệ ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Hoa Kỳ vẫn tham gia sâu rộng vào Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương và chúng tôi tin rằng tạo thêm đồng mình cách tốt nhất để ngăn chặn xung đột là củng cố các giá trị chung của chúng ta.

2) Chúng tôi ủng hộ những nỗ lực mạnh mẽ của Indonesia để bảo vệ các quyền hàng hải của mình và chống lại sự xâm lược của Trung Cộng ở Biển Đông, bao gồm cả trong vùng đặc quyền kinh tế xung quanh Quần đảo Natuna.

3) Hoa Kỳ hợp tác an ninh là một trụ cột chính trong quan hệ chiến lược của chúng ta. Hoa Kỳ tự hào là đồng minh quốc phòng lớn nhất của Indonesia về số lượng các cuộc tập trận và sự kiện hàng năm mà chúng ta cùng tham gia. Sự hợp tác của chúng ta trong việc chống khủng bố và chống lại chủ nghĩa cực đoan bạo lực cũng là một thành phần quan trọng trong nỗ lực chung của chúng ta nhằm xây dựng một thế giới an toàn hơn.

III) Quan hệ đầu tư và thương mại song phương Mỹ-Indonesia ngày càng tăng sẽ giúp các nền kinh tế của chúng ta phát triển mạnh

1) Hoa Kỳ vẫn cam kết sâu sắc đối với sự thịnh vượng của Indonesia. Chúng tôi được đầu tư vào việc duy trì một Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương tự do và rộng mở, trong đó tất cả các quốc gia, bao gồm cả Indonesia, có thể theo đuổi tăng trưởng kinh tế phù hợp với luật pháp quốc tế và các nguyên tắc cạnh tranh bình đẳng. Mối quan hệ thương mại và đầu tư song phương của chúng ta sẽ mang đến vô số cơ hội để tạo thêm việc làm và tăng trưởng kinh tế để mang lại lợi ích cho tất cả công dân của hai nước.

2) Chúng tôi đang khai triển các công cụ mới và sáng tạo để tăng cường sự tham gia của các công ty Hoa Kỳ tại Indonesia vì lợi ích của cả hai nước. công ty Tài Chánh Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ đang đầu tư của khu vực tư nhân Hoa Kỳ vào các lĩnh vực cơ sở hạ tầng, kỹ thuật số và năng lượng đang phát triển của Indonesia và việc ký kết một thỏa thuận tài chính cơ sở hạ tầng song phương gần đây sẽ thu hút vốn khu vực tư nhân để đáp ứng khoảng cách cơ sở hạ tầng ước tính 1.5 nghìn tỷ đô la của Indonesia.

3) Các công ty Hoa Kỳ là những nhà đầu tư lớn vào nền kinh tế Indonesia, góp phần vào tăng trưởng bền vững trên các lĩnh vực khác nhau. Hợp tác làm việc để nâng cao các tiêu chuẩn thương mại, bao gồm cả việc tạo ra một tiến trành toàn diện hơn nhằm đưa người lao động từ mọi nguồn gốc đến bàn bạc, sẽ đảm bảo rằng lợi ích của thương mại toàn cầu được chia sẻ rộng rãi. Chúng tôi tin rằng điều này sẽ dẫn đến các chính sách thương mại lâu dài hơn, nhận được nhiều sự ủng hộ của các bên liên quan và mang lại kết quả thực sự.

IV) Cam kết chung để tăng mối quan hệ dân chúng giữa hai nước

1) Gần đây, chúng tôi đã kỷ niệm 70 năm quan hệ song phương và tiếp tục mở rộng quan hệ giao lưu nhân dân. Kể từ năm 1952, hơn 2.400 người Indonesia và 1.200 người Mỹ đã nhận được học bổng Fulbright để học tập, giảng dạy hoặc theo đuổi các dự án nghiên cứu và chuyên môn quan trọng.

2) Gần 40,000 người, Indonesia là thành viên của Sáng Kiến Lãnh Đạo Trẻ Đông Nam Á (YSEALI), con số lớn nhất từ bất kỳ quốc gia ASEAN nào. Mỗi năm, Phái đoàn Hoa Kỳ tại Indonesia cử khoảng 200 nhà lãnh đạo mới nổi của Indonesia đến Hoa Kỳ để tham gia vào một loạt các chương trình trao đổi thanh niên và trước khi xảy ra đại dịch, khoảng 8,300 người Indonesia đã tham gia học tập tại Hoa Kỳ hằng năm. Hoa Kỳ tiếp tục làm việc với Indonesia để tăng số lượng sinh viên trao đổi ở cả hai quốc gia của chúng ta.

Lê Thành Nhân biên soạn