Chủ yếu các cuộc phô trương sức mạnh giữa hai cường quốc đang diễn ra trong một vùng biển hẹp ít được biết đến nhưng lại mang tính chiến lược với Trung Cộng. Đó là eo biển Bashi, nằm giữa Đài Loan và Philippines trên Biển Đông. “Rất hiếm khi thấy hai cường quốc tiến hành các hoạt động quân sự cùng lúc trong vùng này“, Helena Lagarda, chuyên gia về các vấn đề quốc phòng thuộc viện Mercator Institute for China Studies ( Merics), một trung tâm tư vấn của Đức về Trung Cộng, ghi nhận trong cuộc phỏng vấn của  France 24.com.

Điểm nóng mới ?

Eo biển Bashi là tuyến đường thủy nằm giữa đảo Y’Ami của Philippines và đảo Hoa Lan của Đài Loan. Dòng biển này đang thành điểm nóng mới trong cuộc cạnh tranh quyền lực Mỹ – Trung.

Hành lang biển này “sắp tới có thể sẽ là thùng thuốc súng trong cuộc cạnh tranh trên biển giữa Hoa Kỳ và Trung Cộng “, nhật báo Hồng Kông South China Morning Post nhận định trong số ra ngày 05/07. Không quân Mỹ đã  xuất hiện hôm 4/7 và thực hiện các hoạt động trinh sát liên tục 13 ngày trong vùng biển này. Tiếp đó Washington đã điều hai Hàng Không Mẫu Hạm USS Nimitz và USS Ronald Reagan đi qua kênh này để hướng tới quần đảo Hoàng Sa ở phía nam, hiện do Trung Cộng chiếm đóng nhưng Việt Nam đòi chủ quyền.

Hoa Kỳ vẫn thường đưa tàu chiến đi vào các vùng biển đang có tranh chấp như vậy, nhật báo New York Times nhắc lại. Nhưng đã sáu năm nay, Mỹ chưa hề điều động cùng một lúc 2 Hàng Không Mẫu Hạm vào vùng biển đang rất nóng vì các tranh chấp chủ quyền lãnh thổ.

Phó đô đốc, George Wikof, chỉ huy Hàng Không Mẫu Hạm USS Reagan khẳng định với báo Wall Street Journal : “Mục đích là gửi đến các đối tác và đồng minh của chúng ta một thông điệp rõ ràng là chúng ta cam kết duy trì ổn định và an ninh trong vùng”.

Đó cũng là trực tiếp trả lời  cho hoạt động của không quân Trung Cộng trong  khu vực eo biển Bashi trong thời gian gân đây.  Theo ghi nhận của  South China Morning Post, hồi cuối tháng 5/2020, Trung Cộng đã điều động hàng chục máy bay, trong đó có các máy bay ném bom bay lượn trên vùng trời không xa Đài Loan, khiến chính quyền Đài Loan không khỏi lo ngại.

Ba tuần sau đó, các chiến đấu cơ Trung Cộng lại áp sát một tàu tiếp dầu của Hải Quân Mỹ được không quân Mỹ hộ tống. “Về mặt ngoại giao mà nói, đó là một hành vi nguy hiểm. Mục đích của nó là để đánh tín hiệu cho thấy là Bắc Kinh biết họ đang ở đâu”, ông Chang Chinh, cựu chỉ huy hải quân Đài Loan nhận định trên báo Financial Times.

Có phải Trung Cộng lợi dụng suy yếu của Donald Trump?

Tiếp đó, Bắc Kinh đã tiến hành một cuộc tập trận kéo dài một tuần xung quanh quần đảo Hoàng Sa, từ ngày 1 đến 5 tháng 7. Hoạt động quân sự này đã bị Việt Nam và Philippines chính thức phản đối. Từ nhiều năm nay, hai nước này vẫn thường xuyên phản đối các đòi hỏi chủ quyền lãnh thổ của Trung Cộng trên nhiều khu vực ở Biển Đông.

Nếu như thời gian qua, Trung Cộng tỏ ra phiêu lưu như vậy có thể là họ định lợi dụng những vấn đề nội bộ của tổng thống Mỹ Donald Trump. Giữa các vấn đề nội tình của nước Mỹ như tổng thống Trump bị chỉ trích về vai trò lãnh đạo trong cuộc khủng hoảng y tế, các cuộc biểu tình chống bạo lực cảnh sát, kỳ thị chủng tộc và chiến dịch tranh cử tổng thống đầy khó khăn, “chắc chắn Trung Cộng muốn hành động nhanh trong lúc tổng thống đang phải bận đối phó với tình hình xấu ở Mỹ”, một quan chức chính quyền Mỹ giấu tên khẳng định với tờ Wall Street Journal.

Eo biển Bashi, dưới cái nhìn của Bắc Kinh là điểm tốt nhất để thử xác lập sự kiểm soát không phận trong vùng biển có nhiều tranh chấp này. “Đó là nơi qua lại rất quan trọng phải kiểm soát vì nó chính là ranh giới trên biển giữa vùng Biển Đông với phần còn lại của Thái Bình Dương và lại nằm sát cạnh Đài Loan. Đó là vùng có nhiều thách thức ưu tiên đối với quân đội Trung Cộng”, chuyên gia Helena Legarda, được trích dẫn ở trên nhận định.

Kiểm soát hàng rào đảo đầu tiên

Con đường hàng hải này cũng khiến Bắc Kinh lo lắng. Ngay từ những năm 1980, các chiến lược gia quân sự Trung Cộng đã xác định đây là  vấn đề đối với an ninh quốc gia vì eo biển Bashi nằm trên cái gọi là “vành đai đảo đầu tiên”, theo chuyên gia viện Merics, Helena Legarda.

Đó là biên giới tự nhiên hình thành từ chuỗi quần đảo trải dài từ quần đảo Kouril (bắc Nhật Bản) cho tới quần đảo Borneo, dài khoảng 6200 km từ bắc xuống nam. Chính quyền Trung Cộng sợ rằng những mẫu đất trên dọc hàng rào đảo nằm giữa Đài Loan và Philippines bị các thế lực nước ngoài mà đứng đầu là Hoa Kỳ, sử dụng làm các chốt chặn lối ra Thái Bình Dương hay thậm chí để làm bàn đạp tấn công Trung Cộng, theo phân tích của bà Helena Legarda.   

Nhưng đó không chỉ là thách thức về quốc phòng đối với Trung Cộng. Dần dần Bắc Kinh ngày càng công khai xác nhận tham vọng trở thành cường quốc khu vực rồi đến toàn cầu, các hòn đảo trong “vành đai đầu tiên” dọc eo biển Bashi đã bắt đầu được Bắc Kinh chú trọng như một hậu cứ quan trọng, The Diplomat nhấn mạnh.

Tiến hành các hoạt động quân sự tại vùng eo biển Bashi đã trở thành vấn đề sống còn đối với Trung Cộng. Các hoạt động đó nhằm để cho hải quân và không quân Trung Cộng làm quen với  hoạt động mà mục tiêu chính là mở rộng ảnh hưởng của Trung Cộng.

Các hoạt động quân sự của Trung Cộng và Mỹ trong những tuần qua ở khu vực eo biển Bashi tạo thành một cuộc chiến giữa giao thông hào mà trong đó mỗi bên cố gắng ngăn chặn đối phương tiến thêm qua giới tuyến tự nhiên. Về bản chất, điều này không có gì bất thường mà đã diễn ra hơn 5 năm nay rồi. Nhưng căng thẳng Trung-Mỹ và cuộc khủng hoảng y tế hiện nay đã làm cho tình hình bùng lên mạnh hơn bao giờ.

Trung Cộng khai triển những phương tiên lớn “để cho thấy rằng dịch Virus Vũ Hán không làm họ quên đi các mục tiêu địa chính trị và để phát đi tính hiệu rằng quân đội của họ có khả năng tác chiến hoàn hảo”, chuyên gia Helena Legarda nhận định. Hoa Kỳ không thể không hành động trước việc phô trương sức mạnh của Trung Cộng.

Nhưng nguy cơ, như Wall Street Journal nhấn mạnh, đó là tổng thống Donald Trump, cũng giống như mọi chính khách khác, trong thế cùng có thể phản ứng thái quá và gây ra rắc rối.

Theo Anh Vũ và Theo France24.com.